Rastući ruski utjecaj u istočnoj i centralnoj Evropi

Ali glavno pitanje ovdje je da li ovo predstavlja sistemsku promjenu ili samo prolazni geopolitički trenutak? Sa druge strane, rastući blok u Centralnoj Evropi, naklonjen Kremlju, predstavljao bi veliki problem za EU.

Očekuje se da će se bivši češki premijer Andrej Babiš, koji ponovo vodi u nacionalnim anketama, pridružiti Viktoru Orbanu i svom slovačkom kolegi Robertu Ficu. Slično Ficu, češki tajkun je izrazio želju da smanji podršku Ukrajini.

Istovremeno, s Herbertom Kicklom u snažnoj poziciji da postane kancelar Austrije, establišment Evropske unije trebao bi se pripremiti za još patnje i ogroman udarac svojoj poziciji protiv Vladimira Putina.

Babišov povratak i dobijanje prvog krajnje desničarskog lidera Beča od Drugog svjetskog rata, "Herberta Kickla", učvrstili bi neliberalno krilo u Centralnoj Evropi, predvođeno Viktorom Orbanom iz Mađarske i Robertom Ficom u Slovačkoj, što bi izazvalo uzbunu u EU i NATO-u u vezi s održavanjem jedinstva u pomaganju Ukrajini protiv ruske invazije.

 

Ovisnost Mađarske i Slovačke o ruskoj nafti

 

Od početka rata između Rusije i Ukrajine, mnoge zemlje su se obavezale da će prekinuti ili ograničiti uvoz nafte i plina kako bi smanjile prihode Moskve i ometale njene ratne napore. Zemlje EU su prekinule uvoz ruske nafte putem mora, a zabrana rafiniranih naftnih derivata stupit će na snagu od 5. februara 2023. godine, iako je Evropa značajan uvoznik ruske energije, a ruska ekonomija uveliko zavisi od njenog energetskog sektora.

Mađarska, koja uvozi 65 posto nafte iz Rusije putem naftovoda, bila je glavni protivnik, posebno zato što mađarski premijer Viktor Orban ima dobre odnose s ruskim predsjednikom Vladimirom Putinom. Mađarska se pridružuje Slovačkoj kako bi pokušala iskoristiti pravila EU i sačuvala pristup proizvodu po sniženoj cijeni kojeg su gotovo svi ostali bili prisiljeni izbjegavati: ruskoj nafti. Njihove akcije slijede ukrajinska ograničenja koja bi mogla lišiti dvije nacije trećine uvoza nafte sprečavanjem tranzita sirove nafte koju prodaje Lukoil, najveća ruska privatna naftna kompanija, kroz Ukrajinu.

Ogorčenost EU prema Budimpešti raste jer su nacije site bliskih veza mađarskog premijera Viktora Orbána s Rusijom i njegovih stalnih pokušaja da odgodi sankcije. Dok populistički premijer Robert Fico približava Bratislavu prema proruskom stavu i zaustavlja državno sponzoriranu vojnu pomoć Ukrajini, Slovačka postaje sve ogorčenija prema EU.

Nakon iznenadnog putovanja premijera u Moskvu prije Božića 22. decembra, više od 35.000 ljudi okupilo se u gradovima širom Slovačke kako bi podržali evropski identitet i budućnost svoje zemlje i izrazili solidarnost s Ukrajinom, svojim susjedom.

Vođa populističke stranke Smer, Fico, opisao je svoju brzu posjetu kao pokušaj da se garantuje da će gas iz Rusije nastaviti prolaziti preko Slovačke i Ukrajine na putu ka Evropi i da se izbjegne ogroman ekonomski gubitak za njegovu naciju, ako bi došlo do prekida. U nastojanju da smanji prihode koje Rusija dobija od ove transakcije, Ukrajina je zapravo provela svoje dugo obećane planove da zaustavi isporuku ruskog gasa preko svoje teritorije 1. januara.

Osim toga, iako su Evropska komisija i druge zemlje EU podržale ovu akciju kao dio pokušaja smanjenja zavisnosti bloka od ruskog gasa, Fico je tvrdio da će Slovačka gubiti 500 miliona eura godišnje na tranzitnim taksama i da će gubitak jeftinijeg ruskog gasa potkopati cijelu evropsku ekonomiju.

Slovačka usvaja "dvostruku vanjsku politiku" orijentiranu na "sve strane svijeta". U suštini, to znači izbjegavanje otvorene podrške Ukrajini, osuda EU, tri puta do sada sastanak sa ruskim ministrom vanjskih poslova Sergejem Lavrovom i pokazivanje neobične sklonosti teorijama zavjere i proruskim dezinformacijama.

Stoga je opravdano tvrditi da na Fica značajno utiče takozvana „nezavisna vanjska politika“ vlade Viktora Orbana, koja se zasniva na nacionalnim interesima i kombinuje „najbolje elemente idealizma i realizma“.

 

Blok naklonjen Kremlju u centralnoj Evropi

 

Prognozira se da će proruski blok u srcu Evrope rasti 2025. godine, jer Austrija formira vladinu koaliciju koju predvodi Herbert Kickl, lider Stranke „Slobode“, koja održava veze sa Strankom „Ujedinjena Rusija“ koju predvodi ruski predsjednik Vladimir Putin. Također, u Češkoj Republici, bivši populistički predsjednik Andrej Babiš mogao bi se vratiti na vlast, jačajući ruski uticaj.  

Babišov povratak bi učvrstio neliberalno krilo u Centralnoj Evropi, predvođeno Viktorom Orbanom iz Mađarske i Robertom Ficom u Slovačkoj, što bi izazvalo zabrinutost u EU i NATO-u oko održavanja jedinstva u pomaganju Ukrajini protiv ruske invazije.  

Babiš je milijarder, politički kameleon koji je pomjerio svoju stranku udesno i ponavlja retoriku svojih istomišljenika u Mađarskoj i Slovačkoj, dok ima manje ideoloških korijena od Orbána ili Fica. Otkako se Babiš pridružio novoj krajnje desnoj, antimigracijski orijentiranoj Patriot frakciji mađarskog lidera u Briselu ovog ljeta, visoki češki zvaničnici pokušali su ga prikazati kao nekoga ko je u Orbánovom džepu. Češki ministar vanjskih poslova Jan Lipavský tvrdio je da je Babišov pokret ANO samo Orbánova marioneta i da su očigledno stekli prijatelje među proruskim nacionalistima i ksenofobima u Evropskom parlamentu.  

S Herbertom Kicklom u vodstvu da postane kancelar Austrije, establišment Evropske unije će vjerovatno pretrpjeti dodatni udarac svojoj poziciji protiv Vladimira Putina.

Kickl, koji će postati prvi austrijski ekstremno desničarski lider od Drugog svjetskog rata, otvoreno je izrazio svoje divljenje prema mađarskom premijeru Viktoru Orbanu. Vjerovatno će usvojiti sličnu strategiju, koja uključuje provođenje tvrdokorne politike u oblastima kao što su migracije, povezivanje s Kremljom i sukob s glavnim tokovima EU. Ako njegova Slobodarska stranka (FPÖ) preuzme vlast, to bi značilo veliki dio EU, od Mađarske preko Austrije do Slovačke pod otvorenim premijerom Robertom Ficom i potencijalno do Češke Republike, gdje bivši premijer Andrej Babiš vodi u anketama prije izbora u oktobru. Očigledno je da svi oni pokazuju podršku Putinovom ratu u Ukrajini u velikim razmjerima.

 

Rastući ruski uticaj u EU

 

Evropske institucije svjedoče porastu ruskog uticaja kroz uspon stranaka i političara lojalnih Moskvi, što predstavlja prijetnju jedinstvu Evropske unije i njenim politikama. Ovo se postiže iskorištavanjem pravila konsenzusa Unije, koje omogućava jednoj naciji da blokira odluke, što je demonstrirala prijetnja mađarskog premijera Viktora Orbána da će staviti veto na sankcije Unije protiv Rusije.

Evropski parlament osnovao je grupu „Patriote Evrope“, koja se sastoji od stranaka naklonjenih Rusiji poput Lige „Matteo Salvini“ u Italiji, „Stranke slobode“ u Austriji i „Fidesz stranke“ u Mađarskoj, koju predvodi Orban. Sada treći najveći blok u parlamentu, ova grupa redovno se protivi podršci Ukrajini. Nadalje, češki premijer Petr Fiala tvrdio je da grupa „Patriote Evrope“, namjerno ili nenamjerno, promovira ruske ciljeve.

Neki predstavnici njemačke stranke „Alternativa za Njemačku“ su među članovima Evropskog parlamenta za koje se sumnja da primaju sredstva od Kremlja za širenje ruske propagande. Ova dinamika predstavlja „sistemsku prijetnju“ Evropskoj uniji, posebno kada „izdajnik za stolom“ ometa donošenje odluka.

 

Evropski "luk nestabilnosti"

 

Nažalost, grupa "između" evropskih nacija sada je ranjivija i nesigurnija nego ikad kao rezultat sukoba u Ukrajini. Ove nacije - Armenija, Gruzija, Moldavija, Bosna i Hercegovina i Srbija - nalaze se u onome što mnogi naučnici nazivaju "Lukom nestabilnosti" koji se proteže između Rusije i EU.

Nekoliko ovih "između" nacija su potencijalne članice Evropske unije, ali sve one jačaju svoje veze s EU, a nisu dio NATO-a ili EU. One su i dom proruskih političkih grupa i komercijalnih interesa, te i dalje imaju jake veze s Rusijom. Mnogi i dalje kupuju ruski plin. Evroazijska ekonomska unija i Organizacija Ugovora o kolektivnoj sigurnosti (ODKB), koje obje predvodi Rusija, uključuju Armeniju kao članicu. Međutim, zemlja trenutno preispituje vrijednost članstva u ovim organizacijama.

SAD i EU su od 2022. godine uložile značajna nova politička i finansijska sredstva u podršku ovim zemljama.

Najjavnija manifestacija sukoba između Rusije i Zapada u zemljama „između“ je u području ideja. Poruke Moskve su se promijenile od 2022. godine. Oslabljena Rusija danas stavlja veći naglasak na svoju ideološku poruku - da nudi alternativni pol Zapadu, posebno "globalnom hegemonu" Sjedinjenim Američkim Državama, koji je prikazan kao upravljač marionetama evropskih nacija - nego na svoju ulogu zaštitnika sigurnosti i dobavljača energije.  

Rusko rukovodstvo gotovo nikada ne tvrdi da je uspješnije od Zapada u borbi za srca i umove ljudi u Istočnoj Evropi. Umjesto toga, fokusira se na kritiku dva važna aspekta Zapada. Prvi je moralno propadanje zapadnih nacija; drugi su njihovi navodni dvostruki standardi i neuspjeh da ispune svoju grandioznu retoriku.

 

Zaključak

 

Zaključno, postoji očigledan porast ruskog uticaja globalno, posebno u Istočnoj i Centralnoj Evropi. Ovu tvrdnju mogao bi potkrijepiti suptilni rast proruskog bloka u srcu Evrope, s Herbertom Kicklom, liderom Stranke "Slobode" u Austriji, za kojeg se očekuje da će postati sljedeći kancelar Austrije, te povratkom bivšeg populističkog predsjednika Andreja Babiša na vlast u Češkoj Republici, što će vjerovatno ojačati ruski uticaj.

Dakle, Babišov povratak s Kicklom kao kancelarom Austrije učvrstio bi neliberalno krilo u centralnoj Evropi, predvođeno Viktorom Orbanom iz Mađarske i Robertom Ficom u Slovačkoj. Posljedično, očekuje se da će ova koalicija stvoriti značajne izazove za Evropu. Izazovi koji bi pokazali jaz između naslijeđa „Stare Evrope“, koja je izgrađena na liberalnim vrijednostima i političkoj i ekonomskoj integraciji i porasta nacionalističkih tendencija i jednostranih pristupa koji postavljaju pitanja o budućnosti EU. Stoga bi se moglo reći da EU treba očekivati potpunu promjenu dinamike snaga u regiji.