Kineskih radnika nema na gradilištu, detalji ugovora su skriveni
IZGRADNJA HE DABAR:
Već skoro 12 godina vlasti u Republici Srpskoj najavljuju početka radova na izgradnji HE Dabar. Projekat finansiran kineskim kreditima radit će kineske firme. Pitanje je samo kada. Nedavna posjeta premijera RS Radovana Viškovića Kini trebala bi da ubrza rješavanje problema finansiranja. Informacije o uslovima kreditiranja i garancijama koje su date kineskoj banci ni danas nisu poznate javnosti.
Iako su iz kineske kompanije China Gezhouba Group Corporation (CGGC) najavili da bi radovi na izgradnji Hidroelektrane Dabar mogli početi početkom marta, radova a ni kineskih radnika nema na gradilištu. Na trenutno pet aktivnih gradilišta prisutni su samo radnici banjalučke firme Integral inženjering.
Ova firma polovinom 2016. godine kao jedini ponuđač na tenderu vrijednom 131 milion maraka izabrana je za izgradnju dovodnih i pristupnih tunela, ulazne građevine HE Dabar te istražno-projektantskih radova u toku izgradnje.
Posao stručnog nadzora, vrijedan 3,3 miliona maraka dobila je članica korporacije Intergral inženjeringa firma Institut za građevinarstvo IG Banjaluka. O povezanosti ove firme sa vlastima u RS ranije smo opširno pisali.
Miloš Ivanišević iz javnog preduzeća Hidroelektrana Dabar za Žurnal kaže da bi radovi koje izvodi Integral inženjering po planu trebali biti u potpunosti završeni u narednoj godini dok je početak izgradnje ostalih objekta u sistemu HE Dabar predviđen u toku ove godine.
- Očekuje se da kineska kompanija CGGEC bude uvedena u posao od nekih mjesec, dva od tog dana rok za izvođenje svih ostalih radova je 4 godine, kaže Ivanišević.
Od 2019. godine vlasti u Republici Srpskoj najavljuju dolazak kineske kompanije i početak radova na izgradnji HE Dabar za mjesec, dva. Iako su i danas iz HE Dabar optimistični te očekuju uskoro početak radova i dolazak kineskih radnika, kako saznaje Žurnal, nije realno da će se to desiti u toku ove godine.
Na pitanje zašto kasne radovi iako je već kraj aprila, poslovni savjetnik i ekonomski analitičar Zoran Pavlović kaže da je vrlo vjerovatno da, ako Kineza nema na HE Dabar, to znači da Republika Srpska, odnosno Elektroprivreda RS, nisu ispunile uslove da bi oni pokrenuli svoju aktivnost.
- Ovo što je premijer RS išao u Kinu ima vjerovatno veze i sa pokušajem da se obezbjedi neki oblik garancije u vidu obveznica Republike Srpske. Tako da je vrlo vjerovatno da firme koje su dobile izvođenje radova na HE Dabru ne pokreću aktivnost dok ne dobiju avans uz garanciju. Standard kineskih banaka koje propisuju uslove za finansiranje projekata koje realizuju kineske firme van Kine, podrazumjeva 15 posto avansne uplate, 85 posto kreditiranja projekta, uz otplatni plan i garanciju, kaže Pavlović.
Podsjetimo da je premijer RS Radovan Višković početkom aprila ove godine boravio u službenoj posjeti Kini gdje je između ostalog dogovarao i načine finansiranja izgradnje HE Dabar. Razlog posjete premijera Republike Srpske Radovan Viškovića Kini i sve češće finansiranje projekata kineskim kreditima objasnio je ranije i predsjednik Republike Srpske Milorad Dodik.
- Ako ne može sa EU, može sa nekim drugim i meni je drago što imamo velike kontakte i veliku saradnju sa kineskim kompanijama, kazao je Dodik.
Ekonomska analitičarka Svetlana Cenić u razgovoru za Žurnal kaže da je razlog okretanja Republike Srpske prema Kini vrlo jednostavan- zato što nema para.
- Okreće se bilo kome od koga bi mogla da dobije pare a s druge strane Kina im je odlična ucjena zapadu da kažu: evo mi se ponašamo kako se ponašamo, boli nas uvo za sve, vrijeđamo, blokiramo, ali dajte nam pare. To mu je odlična moneta da kaže ako vi ne date, to jeste zapad, evo mi ćemo kod Kineza, kaže Cenić.
Šta je sporno u kineskim kreditima?
Kada su u pitanju kineski krediti, dosadašnja praksa u drugim državama pokazala je da Kinezi zahtijevaju od zemalja koje kreditiraju da ne otkrivaju uslove iz kredita. U slučajevima Grčke i Crne Gore javnost je tek kasnije saznala da u slučaju nemogućnosti otplate kredita Kina od ovih država ima pravo tražiti vlasništvo ili pravo korištenja nad državnom imovinom. Kineski krediti često dolaze i sa blažim uslovima što je jako privlačno za predstavnike vlasti Republike Srpske u momentima kada su im evropski kreditori uskratili novac.
Analitičar Zoran Pavlović kaže da kad god se neko zaleti u kredit koji prevazilazi mogućnosti otplate, kao što je to bio slučaj sa Crnom Gorom, mora biti svjestan potencijalnog rizika da može doći u poziciju da se odrekne neke svoje imovine.
Ipak, najveći problem kada su u pitanju kineski krediti jeste nedostatak transparentnosti. Javnost nije upoznata sa uslovima i garancijama za kineske kredite. Ekonomska analitičarka Svetlana Cenić smatra da to ide na ruku domaćim političarima.
- Kinezi mogu u svojoj zemlji da zabrane i daju šta god hoće... U mojoj zemlji, za moja javna sredstva, nemaju to pravo. To je stvar naših koji to kriju. Zašto? Zato što pristaju na svašta samo da dođu para, kaže Cenić.
Međutim, Pavlović smatra da nije vjerovatno da se crnogorski scenarij desi u BiH - da se Republika Srpska nađe u situaciji da ne može otplaćivati kineske kredite.
- Taj scenario se neće desiti jer su i prilivi po osnovu PDV-a takvi da se RS može zadužiti i na domaćem tržištu, da dopuni ako budu nedostajala sredstva u budžetu, kaže Pavlović.
video
Kineske banke vjerovatno su analizirale portfolijo koji je vezan za plasman obveznica na Bečkoj, odnosno Londonskoj berzi i zaključile da te obveznice mogu biti garancija, objašnjava Pavlović.
- Nije situacija budžeta Republike Srpske u toj mjeri ugrožena u kojoj mediji to prikazuju ili čak i opozicija, prilivi koji se ostvaruju po osnovu PDV-a su značajni. Šteta je da nemamo racionalnije ponašanje Vlade u smislu troškova i trošenja na projekte koji nisu profitabilni, kaže Pavlović.
Krajem marta predsjednik Republike Srpske Milorad Dodik potvrdio je da je dobio uvjerenja da je kineska vlast odlučila da prihvati kao instrument garancija obveznice Republike Srpske. Palović upozorava da ne treba miješati obveznice sa hipotekarnim kreditom. Prema njegovim riječima, da bi se dobio bolji kreditni utisak kod investitora, u opisu obveznica može se navesti mogućnost da ako ne bude plaćanja, može se tražiti nešto što je u vlasništvu Republike Srpske više od 51 posto.
Za ekonomsku analitičarku Svetlanu Cenić problem je transparentnost, jer javnost ne zna šta su garancije za kineske kredite a samim tim "sve što se ne objavi, ne kaže i ne podastre javnosti, to znači da se radi ispod žita".