Vojnom vježbom sa članicama NATO, Srbija teži saradnji sa Zapadom

Ministarstvo odbrane Republike Srbije potvrdilo je početkom aprila informaciju da će Vojska Srbije ponovo učestvovati u multinacionalnoj vojnoj vježbi „Platinasti vuk“, koja će se ove godine održati od 16. do 30. juna u bazi “Jug” kod Bujanovca. Pored Vojske Srbije, u vježbi će učestvovati i partnerske zemlje sa kojima pripadnici Vojske Srbije djeluju u međunarodnim multinacionalnim operacijama, uključujući SAD i neke zemlje članice NATO-a.
Odluka o učešću u vježbama “Platinasti vuk” ponovo je izazvala veliku pažnju javnosti, budući da je donesena nakon perioda obustave održavanja vojnih vježbi sa stranim partnerima, uvedenog nakon početka ruske agresije na Ukrajinu, a rezultirala je u negativnim reakcijama desničarskih političkih partija i pozivima na otkazivanje vježbi u kojima učestvuju i članice NATO-a.
Iako je najavljeno da je ovo formalni izuzetak od još uvijek aktivnog moratorijuma na učešće u svim međunarodnim vojnim vježbama, u aktuelnom geopolitičkom trenutku, povratak Srbije u organizaciju vježbe „Platinasti vuk 2023”, uz niz koraka u unapređenju vojne saradnje sa Sjedinjenim Državama proteklih mjeseci, sugerira namjere srbijanskog rukovodstva da dalje jača veze sa SAD.

Da li je to nagovještaj trajnih promjena u srbijanskoj vanjskoj politici?

Na pitanje kako će odluka o ponovnom učešću u vježbama sa SAD i članicama NATO-a uticati na položaj Srbije u aktuelnim geopolitičkim okolnostima, Vuk Vuksanović, viši istraživač Beogradskog centra za bezbjednosnu politiku, ističe da se čini da politika balansiranja između Zapada i Rusije trenutno je u fazi u kojoj se Beograd počeo više približavati Zapadu, odnosno, posebno Sjedinjenim Američkim Državama.
„Čini se da kada je u pitanju sigurnosna i odbrambena politika, SAD dominiraju kao partner Srbije“, dodaje Vuksanović.
Prema njegovim riječima, proteklih mjeseci uočeno je još nekoliko važnih stvari u unapređenju saradnje sa SAD i NATO-om koje prevazilaze okvire zajedničke vojne vježbe, a to je učešće srpskih vojnika pored američkih u misiji Sinaj (prvi put izvan okvira Ujedinjenih nacija), a prema turskoj štampi, dogovoren je zajednički razvoj sistema ranog upozorenja protiv nuklearnog napada na pogranične države NATO-a.
Što se tiče konkretne budućnosti postojećeg moratorijuma Srbije na vojne vježbe sa stranim partnerima, za sada je nejasno da li će konačna odluka o ukidanju moratorijuma uskoro uslijediti, nakon što je izuzetak napravljen. Vuksanović smatra da je to de facto ukidanje moratorijuma te da je odluka donesena isključivo zbog budućih vojnih vježbi i saradnje sa državama članicama NATO-a.
„Ne vidim mogućnost da to dovede do novih vežbi sa zemljama poput Rusije i Bjelorusije, jer bi u ovakvim okolnostima to bio rizik koji rukovodstvo Srbije ne može sebi priuštiti“, zaključuje Vuk Vuksanović. 

Moratorijum na učešće u vojnim vežbama i izuzeci

Bilateralne i multilateralne vojne vežbe predstavljaju važan aspekt ukupnih aktivnosti koje provodi Vojska Srbije. Analize Balkanske bezbednosne mreže i Beogradskog centra za bezbednosnu politiku pokazuju da je tokom protekle decenije, uprkos potencijalno pogrešnoj percepciji javnog mnjenja, učestalost (bilateralnih i multilateralnih) vojnih vježbi sa zapadnim partnerima i članicama NATO-a, i kroz program Partnerstvo za mir, znatno veća (za nekoliko puta) nego kada su u pitanju zajedničke vježbe sa Rusijom (i Bjelorusijom).
Međutim, nakon početka ruske agresije na Ukrajinu i ubrzo nakon objavljivanja prvih zaključaka Savjeta za nacionalnu bezbjednost Srbije, Vlada Srbije je 27. februara 2022. godine usvojila Zaključak kojim se predviđa obustava i odlaganje svih aktivnosti (vojnih vježbi) sa stranim partnerima. Moratorijum na učešće u vojnim vježbama, koji se podjednako odnosi na Zapad i Istok, nije vremenski vezan u datom dokumentu.
Podsjećanja radi, ovo nije prvi put da Srbija proglašava moratorij na vojne vježbe. Vlada Srbije je u septembru 2020. godine donijela sličnu odluku, prvenstveno iznuđenu tada predstojećom trilateralnom vježbom „Slovensko bratstvo 2020” sa Rusijom i Bjelorusijom u uslovima pogoršanja odnosa Evrope i Rusije zbog nemira nakon kontroverznih izbora u Bjelorusiji. Iako se i tada moratorijum odnosio na ukupne vojne vježbe, on je bio ograničen na šest mjeseci.
U sadašnjim okolnostima, godinu dana nakon proglašenja moratorija, u februaru 2022. godine, Ministarstvo odbrane je prvi put pokrenulo promjenu odluke Vlade u ovoj oblasti, dok je u istom periodu, tokom boravka u Sjedinjenim Američkim Državama, načelnik Generalštaba Vojske Srbije general Milan Mojsilović razgovarao je sa američkim kolegom o modalitetima unapređenja međusobne vojne saradnje. Prvi nagovještaj o ukidanju moratorijuma i učešću Vojske Srbije u ovogodišnjoj vježbi „Platinasti vuk 2023” dao je savjetnik američkog State departmenta Derek Chollet, kada je zahvalio predsjedniku Srbije Aleksandru Vučiću na njegovom konstruktivnom pristupu tokom razgovora u Ohridu i ponovnog angažiranja Srbije u vojnim vježbama sa SAD.
Nakon medijskog izvještavanja o planiranom događaju i reakcijama dijela javnosti, i Ministarstvo odbrane i načelnik Generalštaba Mojsilović objasnili su da je to, formalno gledano, izuzetak od postojećeg moratorijuma i da Vlada Srbije je 16. marta usvojila Zaključak kojim se odobrava učešće u vježbi „Platinasti vuk“.

“Platinasti vuk” – od 2014. do danas

Srbija se bavi organizacijom i realizacijom više vrsta multinacionalnih vježbi u okviru serije Platinum – „Platinasti lav“, „Platinasti orao“ i „Platinasti vuk“. Opći cilj Platinum serije je povećanje interoperabilnosti (sposobnost zajedničkog djelovanja preko granica) i operativnih sposobnosti vojski zemalja učesnica. „Platinasti lav” se izvodi na teritoriji Bugarske, dok se „Platinasti orao” održava u Rumuniji – a pripadnici Vojske Srbije redovno učestvuju u ovim vježbama od sredine prošle decenije. U Srbiji se od 2014. godine organizira međunarodna vojna vježba „Platinasti vuk”, u maju ili junu, u bazi „Jug” i na poligonu „Borovac”.
Sjedinjene Američke Države su od samog početka stalni učesnik, a od 2016. godine u pripremi vježbi učestvuje i Nacionalna garda savezne države Ohajo, čiji je cilj provjera sposobnosti za postizanje zajedničkih zadataka u miru operacijama širom svijeta. Osim toga, pojedine članice NATO-a, uključujući one iz regiona – Bugarska, Rumunija, Mađarska, Slovenija, Sjeverna Makedonija i Crna Gora – redovno su učestvovale u proteklih sedam ciklusa vježbi „Platinasti vuk“. Prije donošenja ovomjesečne odluke, posljednji put vježba „Platinasti vuk“ održana je u junu 2021. godine, nakon jednogodišnje pauze zbog pandemije koronavirusa.