Srbija: MAPIRANJE KINESKOG USPONA NA ZAPADNOM BALKANU

Najnoviji talas angažiranja Kine u Srbiji datira iz ranih 2010-ih, sa prvom znamenitom izgradnjom Pupinovog mosta u Beogradu 2014. godine. To je označilo veliko resetovanje bilateralnih odnosa, otvarajući put za više projekata i investicija u sve veći broj sektora. Od tada su se infrastrukturni napori proširili na izgradnju i modernizaciju željeznice i izgradnju novih dionica autoputa. Modernizacija željezničke veze Beograd-Budimpešta možda će biti suočena sa pravnim ispitivanjem i političkim pitanjima u široj zapadnoj političkoj zajednici, ali Peking se nada da će je pretvoriti u spektakularan, opipljiv prikaz saradnje. Kina je ključni partner u vladinom ambicioznom programu izgradnje putne infrastrukture. Kineske kompanije su ušle u brojne ekonomske sektore, od čelika do proizvodnje guma, u energetici i obnovljivim izvorima, u vađenju minerala. „Huawei“ ima sve veće prisustvo sa sve ambicioznijim istraživačkim dosegom i razrađenim projektom „pametnog grada“ u Beogradu. Intenziviraju se i odnosi na društvenom nivou, od akademske zajednice do kulture. Diplomci koji se vraćaju iz Kine istražuju različite puteve za produbljivanje bilateralnih veza, uspjevajući da odu dalje od naslijeđenih odnosa iz vremena Jugoslavije. Uskoro se otvara najveći kineski kulturni centar, koji će saradnju podići na viši nivo. Uz pomoć Vlade Srbije, Kina uživa u naizgled beskonačnom medijskom „medenom mjesecu“, njeni napori su pojačani, njeni nedostaci prikriveni.  

Ipak, društveno nezadovoljstvo nekim kineskim projektima raste, jer Peking pokušava izbjeći zahtjeve za okoliš, rad i zdravlje. Istraga o uslovima u kineskoj Rudarsko-topioničarskoj fabrici u Boru otkrila je čak i sumnju na krijumčarenje ljudi pored neprihvatljivih uslova za rad. Nedavni protesti u vezi sa upravljanjem podacima i pitanjima privatnosti ukazuju na dalju promjenu u stavovima. Sve je više pukotina u medijski saučesničkim prikazima aktivnosti ovih kompanija. Lokalno civilno društvo je u pokretu, jer su drugi politički kanali predstavljanja i dalje nefunkcionalni. Lokalni i društveni mediji počinju pružati platforme za lokalizirano nezadovoljstvo kineskim kompanijama. Što je još važnije, EU i SAD polako pojačavaju svoju geopolitičku igru na Zapadnom Balkanu i podižu troškove beskonačnog hedžinga Beograda. Istovremeno, Kina je uložila previše diplomatskog i drugog kapitala da bi rizikovala da potkopa svoje pozicije u svom ključnom partneru u regionu. Postoji li vanjska granica za srbijansku „viševektorsku“ diplomatiju? Ili u beskrajnu potragu za kapitalom iz cijelog svijeta? Da li će Srbi dovesti u pitanje uslove angažiranja Pekinga u njihovoj zemlji? Ili će predsjednik Srbije Aleksandar Vučić uspjeti  transformirati svoju „viševektorsku“ politiku u razvojni model, sposoban da podigne ekonomski prosperitet zemlje?  

 

 

Direktni strane investicije - projekti vrijedni više od milion eura

 

Direktne strane investicije u Srbiju (uključujući investicije iz Hong Konga i Tajvana). U milionima eura.

 

Trgovina  

 

Srbijanski uvoz iz Kine (uključujući Hong Kong i Tajvan), u eurima

 

Krediti kineskih banaka i entiteta  

 

Glavne lokalne kompanije / poslovni ljudi s ekonomskim vezama sa Kinom  

 

Sajmovi i poslovni susreti srbijanskih i kineskih kompaniju

 

U Srbiji, glavne kompanije koje blisko sarađuju sa Kinom su lokalne, ali u kineskom vlasništvu. Prema podacima Ministarstva finansija Srbije, u prva tri kvartala 2021. godine, dva najveća izvoznika iz Srbije bili su kineski Zijin Mining iz Bora sa 556,1 milion evra ukupnog izvoza i HBIS Grupa Srbija Gvožđe i čelik. u gradu Smederevu, sa 409,4 miliona evra ukupnog izvoza. Iako su neke srbijanske kompanije prisutne na kineskom tržištu, njihova aktivnost nije presudan faktor u širim bilateralnim odnosima. Izvoz iz Srbije u Kinu je u porastu zbog povećanja izvoza kompanija u kineskom vlasništvu. Podaci iz 2016. godine pokazuju da je bilo pokušaja osnivanja srbijansko-kineskog poslovnog kluba, koji bi se zalagao za ulazak srbijanskih kompanija na kinesko tržište. Međutim, nema daljnjih izvještaja koji ukazuju na to da je udruženje ikada postalo aktivno. U 2017. godini, Privredna komora Srbije – glavna poslovna asocijacija u Srbiji koju podržava država – otvorila je kancelariju u Pekingu sa ciljem da poveća prisustvo srbijanske poslovne zajednice u Kini. Privredna komora, zajedno sa Razvojnom agencijom Srbije, predvodi pokušaje da se započne izvoz srbijanskih proizvoda promovirajući ih na sajmovima koji se organiziraju u Kini, uglavnom u okviru saradnje Kine i zemalja Centralne i Istočne Evrope. U posjete kineskih privrednika Srbiji i bilateralne sastanke uključene su i Privredna komora i Razvojna agencija Srbije.  

 

 

Istaknute političke ličnosti sa zvaničnim stavovima o odnosima sa Kinom

Tomislav Nikolić - predsjednik Kancelarije Nacionalnog saveta za koordinaciju saradnje sa Ruskom Federacijom i Narodnom Republikom Kinom

Siniša Mali - ministar finansija, nacionalni koordinator za saradnju u okviru mehanizma saradnje Kina-CEEC

Boris Tadić - kopredsjedavajući Odbora; predsjednik TOJOY Eastern Europe; Predsjednik Demokratske pstranke Bivši predsjednik Srbije

Žarko Obradović - predsjednik Poslaničke grupe za prijateljstvo sa Kinom, narodni poslanik, potpredsjednik Socijalističke partije Srbije

Prvo lice saradnje sa Kinom je predsednik Srbije Aleksandar Vučić. Pored srbijanskog predsjednika, o aktivnostima Kine u Srbiji najglasnije su govorili premijer i ministri zaduženi za sektore u kojima se najviše osjeti kinesko prisustvo. Među njima su Zorana Mihajlović, bivša ministarka infrastrukture i sadašnja ministarka energetike, Aleksandar Antić, bivši ministar energetike i bivši nacionalni koordinator za okvir 17+1, Rasim Ljajić, bivši ministar trgovine i Ivica Dačić, bivši ministar spoljnih poslova i aktuelni predsjednik Skupštine.

Okvir saradnje: broj međudržavnih sporazuma, oblasti formalizovane saradnje, sporazumi i projekti sa lokalnim vlastima, programi razmene i obuke sa državnim službenicima  

 

 

 Saradnja različitih organizacija civilnog društva sa kineskim kolegama po sektorima

Savjetodavna uloga, podrška, promocija: Centar za međunarodne odnose i održivi razvoj (CIRSD) i njegov direktor Vuk Jeremić (bivši ministar spoljnih poslova Srbije, bivši predsjedavajući Generalne skupštine Ujedinjenih nacija)

Bilateralna saradnja i naučnoistraživačka saradnja: Institut za ratarstvo i povrtarstvo, Novi Sad

Angažman sa lokalnom kineskom ambasadom – projekti, zajedničke inicijative, itd.

Fakultet bezbednosti Univerziteta u Beogradu sarađivao je sa kineskom ambasadom na organizaciji događaja, dobijao je finansijsku podršku i angažovao se na publikacijama o BRI.

 

MEDIJI  

 

Mediji u kineskom vlasništvu

China Radio International Srpski

 

Razmjena i druge vrste saradnje

Razmjena i saradnja – Udruženje novinara Srbije (UNS):

Plaćena promocija – Nedeljnik  

Plaćena promocija – Dnevni list Politika

Kulturna promocija – Nacionalna radiodifuzna služba Srbije (RTS)

Kulturna promocija – Radiodifuzni servis Vojvodine (RTV):

Emitiranje međunarodnog sadržaja Kineskog radija – Dobrodošli na Fun Radio (WTF)

Mediji sa prokineskim sadržajem

Medijske ličnosti sa pro-kineskim stavovima:

Zoran Spasić, direktor Centra za saradnju sa azijskim zemljama

Ljiljana Smajlović, novinarka i bivša predsjednica Udruženja novinara Srbije  

 

Obim i raspon sporazuma o akademskoj saradnji sa lokalnim univerzitetima

Akademska saradnja, istraživanje, saradnja u okviru Kine-CEEC, zajednički projekti: Institut za međunarodnu politiku i ekonomiju (IIPE)

Akademska saradnja, istraživanje, saradnja u okviru Kina-CEEC: Regionalni centar Pojas i put; sektor IIPE

Pojedinac; akademsko priznanje, gostujući profesor u Kini: Darko Trifunović, profesor Fakulteta bezbednosti, Srbija

Bilateralna saradnja, sporazum o saradnji sa Univerzitetom Jiao Tong: Univerzitet u Novom Sadu

Zajednički istraživački centar i laboratorija sa Šangajskim institutom Materia Medica: Institut za biološka istraživanja Siniša Stanković Univerziteta u Beogradu

Mogućnost stipendiranja, Fabrika guma Linglong: Fakultet tehničkih nauka Univerziteta u Novom Sadu

Donacije i ugovor o saradnji između Huawei i univerziteta u Srbiji: Fakultet tehničkih nauka, Univerzitet u Novom Sadu, Fakultet tehničkih nauka Niš, Fakultet tehničkih nauka Čačak

Zajednički grantovi za istraživanje za zajedničke kinesko-srbijanske projekte: Ministarstvo prosvete

Centar za kineske studije, zajednički projekat sa Severozapadnim univerzitetom u Kini (Sian, provincija Shaanxi): Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu

Institut Konfucije: Univerzitet u Beogradu

Institut Konfucije: Univerzitet u Novom Sadu

Kineski centar, kursevi jezika, bilateralna saradnja sa kineskim univerzitetima: Megatrend univerzitet  

 

 

Kulturni/obrazovni sporazumi na nacionalnom i lokalnom nivou

Sporazum između Vlade Republike Srbije i Vlade Narodne Republike Kine o međusobnom osnivanju kulturnih centara – Ministarstvo kulture Srbije

Osnivanje Konfucijevog instituta u Beogradu – Univerzitet u Beogradu

Osnivanje Konfucijevog instituta u Novom Sadu – Univerzitet u Novom Sadu

Kineski kulturni centar (u izgradnji)

Istaknuti bilateralni kulturni projekti i manifestacije

Festival kineskih lampiona u Beogradu i Novom Sadu

Izučavanje jezika

Slijedeće institucije nude učenje kineskog jezika u Srbiji.

 

Filološki fakultet Univerziteta u Beogradu

Ministarstvo prosvjete i nauke: Kursevi kineskog jezika u srednjim školama, projekat u toku

Istaknute organizacije i umjetnici u oblastima bilateralne saradnje

Slobodan Trkulja, umetnik i muzičar.

 

 

Promocija turizma, promocija Srbije u Kini – Turistička organizacija Srbije

Vizna liberalizacija do 30 dana u turističke svrhe – osigurana sporazumom između vlada

Kampanja na Weibo-u i ugovor za promociju turizma sa Alibabom, WeChat-om i Weibo-om

P2P razmjene putem različitih tipova institucija – obrazovnih, državnih institucija itd.

Centar za afirmaciju i razvoj – Program kulturne razmjene

Privatna agencija za zapošljavanje Inspirit Work & Travel (uglavnom obuka za nastavnike engleskog jezika u Kini, prije pandemije).

Istaknuti slučajevi poznatih ličnosti u obe zemlje

Bora Milutinović – fudbalski trener, bivši selektor fudbalske reprezentacije NR Kine.

Grupa srbijanskih poznatih ličnosti zahvalila je Kini na pomoći Srbiji u borbi protiv COVID-19.

Borislav Stanković – bivši šef FIBA. Međunarodni košarkaški turnir u Kini nosi njegovo ime.

Bata Živojinović – jugoslovenski glumac, predsednički kandidat ispred Socijalističke partije Srbije (bivše stranke Slobodana Miloševića). Glumio je u mnogim partizanskim filmovima koji su bili popularni u Kini, a najpopularniji je Walter brani Sarajevo.

Pored toga, mnogi srbijanski sportisti i treneri su igrali i radili ili još uvek igraju i rade u Kini. Među njima su Dragan Stojković Piksi, aktuelni selektor fudbalske reprezentacije Srbije i Miroslav Raduljica, košarkaš koji je igrao u kineskoj košarkaškoj ligi. Mnogi drugi rade ili igraju na nižim nivoima, a neke procjene govore da hiljade trenera i igrača iz Srbije radi u Kini.