Kineski indeks: Opada uticaj Pekinga na Balkanu – osim u Bosni
Najnovija analiza Kineskog indeksa, koju je objavila mreža civilnog društva koja uključuje BIRN, sugerira da je uticaj Pekinga opao na većem dijelu Balkana u 2024. godini, pri čemu je samo u Bosni i Hercegovin taj trend rastući.
Novi izvještaj koji je objavila istraživačka inicijativa China in the World (CITW) sugerira da uticaj Pekinga opada na većem dijelu Balkana, s izuzetkom Republike Srpske u Bosni i Hercegovini, gdje je porastao, posebno u ekonomskoj sferi.
„Ovo je prvi put da možemo sistematski uporediti uticaj NR Kine u različitim zemljama i tokom vremena“, rekao je Tim Navan, zamjenik izvršnog direktora Doublethink Laba, tajvanskog think tanka i dijela iste mreže nevladinih organizacija.
„Podaci ne samo da pokazuju gdje se ranjivosti produbljuju, već i gdje se društva pokazuju otpornima“, dodao je Navan.
Izvještaj China Index 2024 naglašava da su promjene javnog mnjenja i debate o kineskim investicijama doprinijele opadanju kineskog uticaja u raznim evropskim zemljama. Trend je sličan na Balkanu, osim u bosanskohercegovačkom entitetu Republika Srpska, kojim dominiraju Srbi.
Srbija i Turska ostaju zemlje u regiji koje su najviše izložene politikama Pekinga, prema Kineskom indeksu 2024.
Srbija je zadržala 34. mjesto na rang listi od 101 zemlje, a slijedi je Turska, koja je pala na 42. mjesto, sa 31. mjesta iz 2022. godine.
„Glavni kanali komunikacije i saradnje između Srbije i NR Kine su vlada i elite vladajuće stranke. Mnogi drugi instrumenti uticaja NR Kine su navodno zanemareni, jer se većina važnih pitanja može riješiti na ovaj način“, navodi se u Kineskom indeksu 2024.
Napominje se da ekonomija ostaje ključno područje odnosa Srbije i Kine, sa trendovima rasta i u akademskoj i obrambenoj saradnji.
Indeks kaže da uticaj Pekinga u Turskoj nastavlja rasti u mnogim područjima, uprkos problemima u bilateralnim odnosima, posebno u vezi sa kineskim postupanjem sa svojom muslimanskom ujgurskom manjinom, koja je srodna anadolijskim Turcima.
„Međutim, ovo ne zaustavlja rastuću ulogu Kine, posebno u turskoj ekonomiji i tehnološkom sektoru, gdje NR Kina ulaže u velike turske kompanije putem partnerstava, kredita i akvizicija“, navodi se u izvještaju.
Dodaje se da se, sve dok se tursko nazadovanje u demokratskim procesima nastavlja pod predsjednikom Recepom Tayyipom Erdoganom, „očekuje da će Kina imati veći uticaj na vladu Ankare u mnogim oblastima“.
Indeks rangira 101 zemlju prema njihovoj ukupnoj izloženosti kineskom uticaju, pri čemu su Singapur, Kambodža i Pakistan najviše rangirani u svijetu.
Na Balkanu, Bugarska je rangirana na 45. mjestu (u odnosu na 36. mjesto u 2022.), Rumunija na 72. (53. u 2022.), Grčka na 77. (69. u 2022.), Crna Gora na 100. (77. u 2022.), a Sjeverna Makedonija i Albanija na 101. mjestu - na dnu globalne liste.
Bosna i Hercegovina je bila jedina balkanska zemlja koja se popela na rang listi, na 54. mjesto u 2024. sa 70. mjesta u 2022. godini Kineski indeks to pripisuje rastućem uticaju Kine u bosanskohercegovačkom entitetu zemlje u kojem su većinsko stanovništvo Srbi.
„Značajna ulaganja Narodne Republike Kine, posebno u infrastrukturne projekte u Republici Srpskoj, pokazuju rastuće ekonomske veze između Kine i Bosne i Hercegovine. Fokus na Republiku Srpsku naglašava regionalnu dinamiku koja se razvija i koja je bliže usklađena s kineskim interesima u Srbiji“, navodi se u izvještaju.
Također se ističu rastuće veze između Kine i vladajuće stranke bosanskih Srba.
„Strateško partnerstvo između Saveza nezavisnih socijaldemokrata (SNSD) i Komunističke partije Kine naglašava dublji politički angažman izvan ekonomskih veza. Takva partnerstva ukazuju na širu geopolitičku usklađenost i saradnju između određenih političkih subjekata u Bosni i Hercegovini (opet, uglavnom u RS) i Kini, što potencijalno utiče na političke odluke i regionalnu dinamiku“, navodi se u izvještaju.
Kineski indeks Doublethink Laba i globalne mreže CITW prvi je međuregionalni projekat koji objektivno mjeri prekomorski uticaj Narodne Republike Kine putem uporedivih podataka.
iIndex koristi podatke iz 101 zemlje i ispituje kineski uticaj u devet ključnih domena: akademska zajednica, domaća politika, ekonomija, vanjska politika, provođenje zakona, mediji, vojska, društvo i tehnologija.
ZAKLJUČAK
Dok se u brojnim evropskim zemljama vrlo ozbiljno pristupa kineskim investicijama i kreditima (što je prvi korak koji Kina koristi u širenju svog ekonomskog, ali i geopoplitičkog uticaja) u Bosni i Hercegovini, tačnije, u bosanskohercegovačkom entitetu Republika Srpska taj uticaj raste.
U Srbiji, državi koja je najviše izložena kineskom uticaju na Zapadnom Balkanu, ali i Republici Srpskoj i dalje su prisutni kineski investitori (manje) i kreditori (u znajačjanijoj mjeri). Bez obzira na upozorenja civilnog sektora i medija na netransparentnost i sumnje na moguću korupciju, kada su u pitanju ugovori sa kineskim investitorima i kreditorima, vlasti Srbije i bosanskohercegovačkog entiteta Republika Srpska nastavljaju potpisivati ugovore, čiji detalji najčešće nisu poznati javnosti.
Vlasti Republike Srpske odbijaju objelodaniti ugovore sa kineskim kreditorima, čak i kada je to nalog suda, zbog čega se sumnje na moguće štetne odredbe ugovora čine opravdanim. Poseban problem predstavlja činjenica da se vlasti odlučuju za naručivanje softvera i opreme od strane kineskih kompanija, koja prema procjenama domaćih i međunarodnih stručnjaka može predstavljati opasnost po sigurnost građana, mimo zakonom propisanih procedura kada su u pitanju javne nabavke.