'Zmaj-medvjed': Kako se kineske i ruske špijunske operacije preklapaju u Evropi

Peking regrutuje agente među političarima u EU koji su demonstrirali odanost Moskvi, ističući svoju posvećenost, tvrdi visoki evropski obavještajni zvaničnik.

Kinesko i rusko prijateljstvo „bez granica“ na probi je u Evropi. Špijunske operacije Pekinga i Moskve, uključujući regrutaciju agenata, sve se više preklapaju unutar Evropske unije, rekao je visoki evropski obavještajni zvaničnik za POLITICO, dok sigurnosni analitičari ukazuju na sve snažnije pokušaje Pekinga da utiče na pitanja u EU.

Dvije sile, koje su obećale dalekosežno partnerstvo, ali nisu formalni saveznici, dijele slične ciljeve podrivanja Zapada, slabljenja podrške Ukrajini i podjele liberalnih demokratija, rekao je zvaničnik Michal Koudelka, šef češke obavještajne agencije.

“Nije slučajno da isti subjekti mogu služiti interesima i Ruske Federacije i Narodne Republike Kine”, rekao je Koudelka u pisanim odgovorima na pitanja POLITICO-a.

Postojali su dokazi da dvije nacije žele regrutirati agente iz iste grupe marginalnih antizapadnih političara u Evropi, dodao je Koudelka - iako je formalna saradnja između njihovih obavještajnih agencija i dalje ograničena.

“Međutim, razlog tome nije saradnja i koordinacija obavještajnih službi ovih zemalja, već jednostavno činjenica da su obje antagonističke prema današnjem 'kolektivnom Zapadu'”, rekao je Koudelka.

POLITICO nije dobio nikakav odgovor na zahtjeve za komentar iz ambasada Kine ili Rusije u Belgiji.

Koudelkini komentari predstavljaju prvi slučaj u kojem je visoki evropski obavještajni zvaničnik javno progovorio o kineskim i ruskim špijunskim operacijama u Evropi, otkako je njegova agencija otkrila veliku kampanju uticaja Rusije u martu.

Zajedničkim naporima obavještajne agencije Češke Republike i belgijskog premijera, operacija je bila usmjerena na članove Evropskog parlamenta koji su bili pozvani da učestvuju u TV emisiji medija “Glas Evrope” — za koju se kasnije otkrilo da su je finansirali prokremaljski operativci . Nekoliko učesnika u programima “Glasa Evrope” naknadno je prijavljeno da primaju uplate iz kineskih izvora.

Ovo "preklapanje" je skrivena podloga otopljavanja odnosa između Moskve i Pekinga, kažu sigurnosni analitičari.

Ruski predsjednik Vladimir Putin i njegov kineski kolega Xi Jinping produbljavaju svoj odnos otkako su dvije zemlje najavile prijateljstvo bez granica neposredno prije ruske invazije na Ukrajinu.

Godinu dana kasnije, Xi je rekao Putinu da će njihove zemlje zajedno donijeti promene u svetu „koje nisu viđene u 100 godina“.

"Obje zemlje znaju da ne mogu poraziti zemlje EU ili NATO-a ekonomski ili silom pa se svim silama trude da naruše njihovo jedinstvo, koheziju i spremnost na bilo koji način", rekao je Koudelka.

Sigurnosni analitičari kažu da su kineski i ruski mediji koje podržava država sada vrlo glasni i pojačavaju stavove jedni drugih, što je oblik indirektne saradnje.

“Rizik od uticaja [kineske] na evropsku politiku putem mreža koje formira Rusija i koje su prodrle u ekstremne političke stranke EU na krajnjoj desnici i krajnjoj ljevici neprestano raste”, rekao je Gunnar Wiegand, bivši visoki azijski dužnosnik u diplomatskoj službi EU, za POLITICO.

“To bi se moglo primijetiti i nedavno u kontekstu izbora za Evropski parlament”, dodao je Wiegand.

Do sada su evropski lideri bili oprezniji u upiru prstom u Peking nego njihove američki kolege. Upitan da li Kina pruža pomoć Moskvi za njen rat protiv Ukrajine, visoki diplomata EU Josep Borrell je u junu rekao da nije vidio nikakve dokaze da Kina isporučuje oružje Rusiji.

Ali čini se da je to ohrabrilo kineske špijunske majstore koji su tražili profile političara koji su već izrazili podršku stranim silama, odnosno Rusiji.

Nedavni primjer kako ovo unakrsno regrutovanje može funkcionirati je Frank Creyelman, flamanski nacionalistički političar.

Creyelman je isključen iz svoje stranke Vlaams Belaang nakon medijskog izvještaja iz 2023. u kojem se tvrdi da je prihvatio plaćanja od kineskog špijuna u zamjenu za obavljanje različitih zadataka koji će ići u korist Pekinga. Creyelman je ranije bio poznat po proruskim pozicijama, otputovao je u Moskvu i javno se protivio pomoći Zapada Ukrajini.

Creyelman nije odgovorio na nekoliko pokušaja da ga se dobije za komentar.

Drugi slučaj: Filip Dewinter, vodeći član iste stranke. Prema istrazi belgijskih medija, Dewinter je obavljao misije za posmatranje izbora u Rusiji prije nego što ga je potražio kineski špijunski majstor koji se predstavljao kao predstavnik think tanka.

U belgijskom izvještaju se navodi da je Dewinter prihvatao isplate od lažnih kompanija i think tankova koje podržava Komunistička partija Kine, uključujući Kinesko udruženje za međunarodne prijateljske kontakte (CAIFC) - organizaciju koja je paravan za kinesku obavještajnu službu.

Dewinter odlučno negira navode da je svjesno djelovao kao obavještajno sredstvo za Kinu.

Istraga etičkog odbora flamanskog parlamenta nije našla osnova da ga sankcioniše. Dewinter, kojeg je POLITICO konttaktirao, je negirao da je svjesno radio za kinesku državu ili njene obavještajne agencije. Napisao je da nije bio u kontaktu sa CAIFC-om u Belgiji te da su njegovi jedini kontakti u Belgiji bili sa Evropskom kulturnom i obrazovnom fondacijom.

(POLITICO nije bio u mogućnosti da potvrdi postojanje ove fondacije. Dewinter je povezan sa fondacijom sličnog imena: kineskom evropskom fondacijom za kulturu i obrazovanje sa sjedištem u Holandiji, čija web stranica opisuje svoju misiju kao „ojačavanje veze između Kine i Evrope posebno u kulturnim i obrazovnim aspektima”.)

On je i dalje vodeći član Vlaams Belanga, dok je Creyelman smijenjen nakon medijskih izvještaja o njegovim vezama sa Kinom.

"Potrebno je posvetiti povećanu pažnju takvoj saradnji - posebno u kontekstu ruskog agresorskog rata protiv Ukrajine, ali i općenito, kada se šire sumnje u naše demokratije", dodao je Wiegand, koji je nedavno bio koautor izvještaja o usklađivanju Kine i Rusije u svojstvu gostujućeg istaknutog saradnika u njemačkom Marshall fondu američkog think tanka.

Bogat fond talenata

Prema sigurnosnim stručnjacima, Kina nastoji dalje iskoristiti rusku špijunsku mrežu u Evropi kako bi unaprijedila svoje ciljeve, naime razdvajanje zemalja EU i slabljenje njihovih odnosa sa Washingtonom.

„To su u osnovi ljudi koje su Rusi već dugo kooptirali, a onda su se u posljednje vrijeme umiješali i Kinezi. To je možda zato što su na te ljude gledali kao na podložne svim obećanjima koja su bili u stanju dati“, rekao je Filip Jirous, nezavisni analitičar koji se fokusira na Kinu.

“Ideologija je definitivno faktor, više od novca,” dodao je Jirous.

Ranije ove godine njemačka policija uhapsila je parlamentarnog pomoćnika krajnje desničarskog njemačkog poslanika EU Maksimilijana Kraha zbog sumnje da je špijunirao za Kinu. Hapšenje je uslijedilo nekoliko dana nakon što je Krah imenovan kao ključni učesnik u mreži “Glasa Evrope”.

"Kako [Kina] i Rusija nastavljaju usklađivati svoje djelovanje, pojedinačni regruit će vjerovatnije raditi za obje autoritarne države", napisao je Jirous u članku za Jamestown Foundation.

Dodatni bonus: ako su ovi političari stavili „vlastitu kožu u igru“ tako što su lično učestvovali u misiji koja služi interesima Moskve, kao što je pridruživanje misiji za posmatranje izbora na spornoj teritoriji, kao što su dijelovi Ukrajine koje je Rusija okupirala ili unutar same Rusije .

Deseci političara krajnje desnice i krajnje ljevice iz više zemalja EU već su se pridružili takvim misijama, stvarajući bogat skup potencijalnih regruta. (Brzi pregled ove baze podataka koja se može pretraživati pokazao je da služe članovima Alternative za Njemačku, Francuskog nacionalnog skupa i Vlaams Belang, između ostalih.) Glasnogovornici ovih stranaka nisu odmah odgovorili na zahtjeve za komentar.

Možda je tako Frank Creyelman dospio na radar kineskog špijuna koji radi na izgradnji mreže agenata u Evropi.

Prema izvještajima Le Mondea, Spiegela i Financial Timesa, Creyelman je proveo godine uzimajući uplate od špijunskog majstora poznatog kao “Daniel Woo”, koji je vodio evropsku mrežu imovine. U jednoj tekstualnoj poruci koju su dobili mediji, Woo je naveo da je “naš glavni cilj poremetiti odnos između Evrope i Sjedinjenih Država”.

Zahvaljujući svom radu na regrutovanju Creyelmana i drugih evropskih političara, Woo je uspio "uspješno uticati na debate u njemačkom Bundestagu i ... širiti propagandu", napisao je Le Monde.

Woo-ova evropska mreža je ukinuta u decembru prošle godine.

Ali Jirous je upozorio da je malo vjerovatno da će Woo biti posljednji kineski rukovodilac koji će pokušati uvući evropske zakonodavce, članove parlamenta ili bivše zakonodavce u svoju mrežu.

„Konkretne akcije protiv toga mogu se poduzeti samo na nacionalnom nivou, budući da su (kontra)obavještajne operacije u središtu nacionalnih nadležnosti. Ali sa dimenzijom na nivou cijele EU, EU može promovirati povećanje svijesti među nacionalnim obavještajnim službama i bavi se operacijama manipulacije stranim informacijama”, dodao je Wiegand.

ZAKLJUČAK

Koordinirano djelovanje Kine i Rusije na uspostavi novog svjetskog poretka zasnovanog na njihovim pravilima, usmjerenog protiv SAD i EU, prema navodima teksta dobija još jednu dimenziju – a to je zajedničke špijunske aktivnosti u zemljama Evropske unije.

Kina i Rusija imaju zajedničku platformu promjena posjetećeg svjetskog projekta i stvaranje novog u kojemu bi ove dvije zemlje (a posebno Kina preuzele vodstvo). Iz Evropske unije stižu ozbiljna upozorenja sigurnosnih stručnjaka i analitičara na zajedničko, kooridnirano, djelovanje Kine i Rusije kada je u pitanju špijunaža. No, upozorenje bi se moglo odnositi na cijeli svijet pa i na zemlje Zapadnog Balkana.

Iako u zemljama Zapadnog Balkana nema puno izvještaja o djelovanju kineskih špijuna (dok za ruske špijune ima više informacija) špijunske aktivnosti Kine i Rusije predstavljaju još jedno područje na koje vlasti zemalja Zapadnog Balkana trebaju obratiti pažnju. Tim prije što se vjerovatno radi o aktivnostima kojima se, kao i u EU, prvenstveno želi kreirati nesigurno političko i svako drugo okruženje u zemljama Zapadnog Balkana.