Xijeve čiste u maniru Staljina  

Nešto je trulo u carskom dvoru predsjedavajućeg Xi Jinpinga.

Dok se svijet bavi ratom na Bliskom istoku i u Ukrajini, čistka nalik onima koje je provodio sovjetski diktator Josif Staljin širi se ultra-tajnim političkim sistemom Kine, sa dubokim implikacijama na globalnu ekonomiju, pa čak i izglede za mir u regiji.

Signali koji dolaze iz Pekinga su nepogrešivi, čak i kada su kineske službe sigurnosti pojačale represiju na totalitarnom nivou, čineći gotovo nemogućim saznanje šta se zaista događa u zemlji.

Neobjašnjivi nestanak i smjena kineskih ministara vanjskih poslova i odbrane – obojice lojalnih Xiju koje je vlastoručno izabirao i promovirao samo nekoliko mjeseci prije nego što su nestali ranije ove godine – samo su dva primjera.

Među ostalim žrtvama među visokim zvaničnicima su generali zaduženi za kineski program nuklearnog oružja i neki od najviših zvaničnika koji nadgledaju kineski finansijski sektor. Nekoliko od ovih bivših Xijevih pomoćnika je umrlo u pritvoru.

Još jedan zlokobni znak je prerana smrt Li Keqianga, nedavno penzioniranog premijera Kine — broja 2 u komunističkoj hijerarhiji — koji je navodno preminuo od srčanog udara u bazenu u Šangaju krajem oktobra, uprkos tome što je uživao brigu nekih od najboljih svjetskih medicinskih centara. Nakon njegove smrti, Xi je naredio da se javna žalost za njegovim bivšim rivalom značajno smanji.

U glavama mnogih u Kini, „srčani udar u bazenu“ ima istu konotaciju koju „ispadanje kroz prozor“ ima za ruske aparatčike koji ljute ili vrijeđaju Vladimira Putina.

Od početka njegove vladavine 2012. godine, Xi Jinpingove čistke uklonile su milione zvaničnika - od "tigrova" na vrhu Komunističke partije do niskih birokratskih "muha", da koristimo Xijevu evokativnu terminologiju.

Ono što je danas drugačije je da zvaničnici koji se neutraliziraju nisu članovi neprijateljskih političkih frakcija, već lojalisti iz unutrašnjeg kruga Xijeve klike, što dovodi do ozbiljnih pitanja o stabilnosti režima.

Sa takvom grozničavom atmosferom u prijestolnici Pekingu, postoji bojazan da bi izolovani i paranoični predsjedavajući Xi mogao pogriješiti, izazvati oružani sukob sa nekim od svojih slabijih susjeda ili čak pokrenuti invaziju na demokratski Tajvan, kako bi odvratio pažnju od nevolja koje ima u kući.

 

Neprijatelji svuda

 

Politički potresi koji se javljaju iz starog kompleksa imperijalnog rukovodstva Zhongnanhai pogoršavaju ionako loše stanje kineske ekonomije.

„Vidimo Kinu koja se suočava sa brojnim izazovima na unutrašnjem planu; starenje društva, demografija, teška stambena kriza, usporavanje rasta, neočekivana nezaposlenost, jer mlada generacija koja napušta fakultet više ne nalazi adekvatne poslove u privatnom sektoru”, rekla je predsjednica Evropske komisije Ursula von der Leyen, koja je u drugoj sedmici decembra bila  u Pekingu sa kolegom iz Evropskog vijeća Charlesom Michelom. “Dakle, dosta izazova u zemlji.”

Kineski finansijeri i poslovni ljudi (tiho) se žale da su primorani provesti bezbroj sati proučavajući “Misao Xi Jinpinga o socijalizmu sa kineskim karakteristikama za novu eru” —  vladajuću mantru koja se svodi na totalitarnu vladavinu bez ideologije i povratak kultu ličnosti u Kini.

Posljednjih sedmica, vodeća investicijska banka u zemlji zabranila je negativne makroekonomske ili tržišne komentare, kao i svako ponašanje koje bi moglo sugerirati da njeni bankari vode "hedonistički stil života".

Nedugo nakon što je postao predsjedavajući Komunističke partije 2012. godine, Xi je počeo čistiti svoje stvarne i navodne neprijatelje u kampanji borbe protiv korupcije, koja se nikada nije završila.

Stotine visokih oficira u Narodnooslobodilačkoj vojsci (PLA), kao i hiljade najviših partijskih zvaničnika, uhapšeno je, nestalo ili izvršilo „samoubistvo“ (natjerano da izvrši samoubistvo ili ubijeno u okolnostima koje su izgledale kao samoubistvo).

Od ove višegodišnje čistke najviše koristi su imali provincijski birokrati koji su sarađivali sa Xijem ranije u njegovoj karijeri i čija je glavna kvalifikacija neupitna lojalnost „narodnom vođi“.

Momci iz malog grada

Ovi bivši zvaničnici iz malih gradova sada čine većinu Stalnog komiteta Politbiroa, koji ima konačnu vlast u Kini.

Jedna takva lojalna ličnost bio je Qin Gang, bivši glasnogovornik kineskog Ministarstva vanjskih poslova čija je karijera otišla u stratosferu nakon što je postao glavni službenik za protokol u Kini, nadgledajući većinu interakcija predsjednika Xija sa stranim uglednicima između 2014. i 2018. godine.

Nakon dužnosti zamjenika ministra vanjskih poslova, koju je obavljao kratko, Qin je imenovan za ambasadora u Washingtonu u julu 2021. godine, a za ministra vanjskih poslova jedva 18 mjeseci kasnije - što je bio jedinstveno brzi uspon koji je kineski zvaničnik pripisao njegovoj blizini i ličnoj naklonosti prema "glavnom vođi".

Dana 25. juna ove godine, jedva šest mjeseci nakon što je postao ministar, Qin je u Pekingu održao sastanke sa ministrima vanjskih poslova Šri Lanke i Vijetnama, kao i zamjenikom ruskog ministra vanjskih poslova Andrejem Rudenkom.

Onda je nestao.

Prema nekoliko ljudi koji imaju pristup visokim kineskim zvaničnicima, Rudenkova prava misija u Pekingu bila je da obavijesti Xija da su zapadne obavještajne agencije kompromitovale njegovog ministra vanjskih poslova i nekoliko najviših oficira u PLA.

 

Nakon njegovog nestanka, pojavile su se jezive priče o Qinovoj aferi sa reporterkom kineske televizije Phoenix TV po imenu Fu Xiaotian, sa kojom je navodno dobio sina koji je američki državljanin. Priče su kružile internetom uz očigledan pristanak kineskih cyber cenzora.

Fu je pohađala Univerzitet Cambridge, tradicionalno mjesto za regrutaciju britanskih obavještajnih agencija, a Qina je prvi put upoznala prije više od jedne decenije kada je radio u kineskoj ambasadi u Londonu.

Godine 2016. Churchill College, nazvao je vrt po njoj u znak zahvalnosti za „vrlo rijetku... seriju velikodušnih poklona“, što je navodno iznosilo najmanje 250.000 funti, što je ogromna suma za većinu novinara.

Prije nego što je ministar vanjskih poslova nestao, Fu je na društvenim mrežama Qina imenovala ocem svoga djeteta.

Zatim je u aprilu, odletjelanatrag u Peking nečim što se činilo kao privatni avion za čije je korištenje odobrenje dala Vlada i od tada se za nju nije čulo.

Kineski propagandni sistem snažno nagovještava da su afera i vanbračno dijete sa američkim državljanstvom razlozi za Qinovu čistku.

Rocket men

Prema nekoliko ljudi koji su imali pristup najvišim zvaničnicima, pravi razlog njegovog iznenadnog nestanka bila je Qinova umiješanost u mnogo ozbiljniji skandal, u koji su bili uključeni ministar odbrane i generali koji su komandovali kineskim "raketnim snagama", koje nadgledaju program nuklearnog oružja zemlje.

Gotovo u isto vrijeme kada je Qin nestao, nestali su i glavni komandant raketnih snaga Li Yuchao, zajedno sa svojim zamjenikom Liu Guangbinom i bivšim zamjenikom Zhang Zhenzhongom.

Nekoliko drugih viših službenika i bivših oficira snaga, također, je privedeno, a najmanje jedan bivši zamjenik komandanta preminuo je od neutvrđene bolesti, prema izvještajima državnih medija.

Nestali komandanti su na kraju formalno otpušteni i zamijenjeni oficirima iz mornarice i vazduhoplovstva, što je vrlo rijedak slučaj, jer su najviši komandanti raketnih snaga gotovo uvijek unapređivani unutar službe.

Nedugo nakon što je čistka u „raketnim snagama“ zvanično priznata, Li Shangfu, čovjek kojeg je Xi izabrao za ministra odbrane Kine u martu ove godine, također, je nestao. Njegova formalna smjena najavljena je krajem oktobra.

Dodatni doprinos intrigi bio je kratki izvještaj državnih medija dan prije nego što je Qin službeno smijenjen sa mjesta ministra vanjskih poslova u julu. U njemu se navodi da je Wang Shaojun, komandant jedinice Centralne garde koja od 2015. štiti najviše čelnike Kine i nadgleda lične tjelohranitelje predsjednika Xija, umro tri mjeseca ranije zbog "neefikasnog medicinskog tretmana".

Kineski program nuklearnog oružja se posljednjih godina masovno proširio i, prema riječima ljudi koji imaju pristup najvišim kineskim zvaničnicima, poruka zamjenika ruskog ministra Rudenka Xiju uključivala je navode da su Qin i rođaci najviših oficira raketnih snaga pomogli da se kineske nuklearne tajne prenesu zapadnim obavještajnim agencijama.  

Dvojica od ovih ljudi tvrde da je Qin umro, bilo od samoubistva ili od mučenja, krajem jula u vojnoj bolnici u Pekingu u kojoj se liječe najviši kineski lideri.

Neprijateljske snage

S obzirom na netransparentnost kineskog sistema, nemoguće je definitivno potvrditi ove izvještaje i kineska vlada ne komentira unutrašnje djelovanje Komunističke partije.

Visoki zvaničnici zapadnih obavještajnih službi odbili su komentirati ili raspravljati o tome kada su ih pitali o čistkama u Kini.

Ali senzacionalna priroda samih tvrdnji jasno pokazuje grozničavu paranoju koja prožima Peking.

Bilo slučajno ili namjerno, to raspoloženje se pogoršalo tokom ljeta kada je direktor američke Centralne obavještajne agencije Bill Burns rekao da je CIA "postigla napredak" u obnovi svoje mreže unutar Kine i da ima "snažne obavještajne sposobnosti" u zemlji.

Ta paranoja se proteže na sve dijelove birokratije i ekonomije i čini se da je okaljala svakoga koga se smatra previše zapadnjačkim ili previše bliskim “neprijateljskim zapadnim silama”.

Jedan visoki kineski zvaničnik za finansije koji tečno govori engleski i redovno dolazi na međunarodne konferencije rekao je za POLITICO putem e-pošte da više ne može prisustvovati događajima izvan Kine i da ne može razgovarati telefonom.

On se pridružuje desetinama visokih finansijskih zvaničnika koji su smijenjeni posljednjih mjeseci, često nakon što su optuženi za korupciju.

Saradnik ovog zvaničnika rekao je da je trenutno pod istragom zbog toga što je "previše blizak Americi" i "vjerovatno špijun".

Čini se da je ovo neizbježna sudbina svakoga ko se previše bavi strancima i trebalo bi da posluži kao upozorenje onima koji još uvijek vjeruju da je Kina otvorena za poslove sa Zapadom.