Od Brisela do Berlina, Evropa bi trebala izbegavati zamke iz prošlosti kada ima posla sa Kinom

Posjeta novog kineskog ministra vanjskih poslova Qin Ganga Francuskoj, Njemačkoj i Norveškoj ukazuje na namjeru Pekinga da obnovi odnose s Evropskom unijom izvan orbite ruske invazije na Ukrajinu i dalje od rastućih tenzija sa Washingtonom.

Kinesko-evropski odnosi pretrpjeli su posljedice ne samo sve većeg geopolitičkog rivalstva između SAD-a i Kine.

Brisel je podijelio zabrinutost Washingtona zbog niza kineskih politika, od kršenja ljudskih prava, nepoštene trgovinske prakse, sigurnosti podataka i privatnosti, do rješavanja pandemije koronavirusa i vojnih prijetnji Tajvanu.

Obje strane Atlantika dodatno nastoje otrgnuti se od ovisnosti o Kini i zaštititi svoje nacionalne sigurnosne interese, kada su u pitanju lanci opskrbe kritičnim materijalima.

Konačno, odbijanje Kine da osudi rusku invaziju na Ukrajinu smatra se egzistencijalnom prijetnjom evropskoj sigurnosti i dodatno zaoštrava bilateralne odnose koji su se nekada fokusirali na ekonomiju.

 

Kineska špekulativna neutralnost ne odgovara Evropi

 

Možda nigdje razočaranje nije bilo opipljivije nego u bivšem sovjetskom prostoru.

To je zato što evropski istok gaji živo sjećanje na rusko ugnjetavanje, a invazija na njihovog susjeda vraća ta sjećanja. To je, također, egzistencijalna sigurnosna prijetnja regionu, suštinski nespojiva sa kineskim spekulativnim "neutralnim" stavom.

Napomene ambasadora Pekinga u Francuskoj Lu Shayea da postsovjetske zemlje nisu uživale "djelotvoran status prema međunarodnom pravu", jer "nije postojao međunarodni sporazum koji potvrđuje njihov status kao suverene nacije" bio je posljednji ekser u lijes.

 

Izjava je u međuvremenu povučena, ali šteta nastala kao rezultat ovih revizionističkih izjava je nepopravljiva.

 

Peking sada gura dalje prema zapadu

 

Istočna Evropa se nekada smatrala regionom koji obećava za proširenu i pragmatičnu saradnju sa Kinom i čak je postojala nada da će biti kineska "kapija" ka kontinentu.

To je razlog zašto je Peking pokrenuo nekoliko ekonomskih i diplomatskih inicijativa u regionu — posebno masovnu Inicijativu „Pojas i put“ fokusiranu na infrastrukturu i format „17+1“, kroz koji će se povećati kineske investicije.

Uglavnom, kroz inicijativu, Kina nije uspjela generirati značajan val investicija u regionu, protraćivši priliku za diversifikaciju trgovine i ulaganja uglavnom na zapad.

Kina sada traži autonomno i "sveobuhvatno" partnerstvo sa zapadnim prijestolnicama Evrope. U Parizu, na primjer, Qin se zalagao za razvoj snažnijih ekonomskih odnosa sa Evropom.

Trgovina između EU-a i Kine porasla je u posljednje dvije godine zbog povećane potražnje Evrope za kineskim proizvodima tokom pandemije, a Kina je drugi trgovinski partner EU-a, čineći 15,3 posto ukupne trgovine bloka.

Čak je i predsjednica Evropske komisije Ursula von der Leyen, koja u prošlosti nije bila blagonaklona prema Kini, odbacila ideju o potpunom razdvajanju Evrope od kineske ekonomije.

To je zato što Evropa zavisi od Kine u pogledu strateških sirovina, čipova i komponenti, uključujući one od vitalnog značaja za napredak bloka u njegovoj ambicioznoj klimatskoj agendi.

 

Pekinška strategija 'zavadi pa vladaj' nije nova

 

Ali postoje crvene tačke upozorenja zašto bi Evropa trebala biti oprezna kada se bavi Kinom.

Usred sve većeg neprijateljstva prema Washingtonu, Peking bi želio iskoristiti rascjepkanu politiku Evrope prema Kini kako bi oslabio blok i zabio klin između transatlantskih saveznika.

Tokom nedavnih diplomatskih razmjena, kineski čelnici ponovili su stav da EU treba izbjegavati "dalji pad pod uticaj SAD", ne previše nategnutu od aprilskih napomena predsjednika Emmanuela Macrona u Pekingu da bi Evropa trebala izbjegavati miješanje u sukobe "koji nisu njeni vlastiti".

 

Čini se da je Pekingov izbor evropskih prijestolnica – Berlina, Pariza i Osla – usmjeren na one koji su spremni voditi autonomniju politiku prema Kini.

Crvene tačke upozorenja bi trebale natjerati lidere EU da pristupe Kini sa zdravom dozom realizma, a da pritom imaju na umu lekcije iz prošlosti iz suočavanja s Istokom, posebno Rusijom.  

Poput Macrona, njemački kancelar Olaf Scholz je, također, poznat po tome što je bio popustljiv prema Kini, o čemu svjedoči i njegovo putovanje u novembru, kada se zalagao za unosne komercijalne odnosi, dok nije uspio gurnuti Peking za pregovarački sto oko Ukrajine.

Kineska strategija "zavadi pa vladaj" nije nova. Peking je u prošlosti koristio različite taktike kako bi potkopao jedinstvo EU po pitanjima vezanim za Kinu, od ne samo udvaranja određenim evropskim regijama, već i prijetnji zabranom kupovine evropskih proizvoda, od vina do aviona.

Ključni zaključci odnose se na granice diplomatije, rizike "ekonomskog pragmatizma" i narative koje EU sama sebi govori o tome šta je, a šta nije moguće bez Kine.

Brisel bi trebao biti oprezan sa odobravanjem pristupa autokratama svom tržištu.

Najprije, održavanje otvorenih diplomatskih i političkih kanala komunikacije je uvijek dobra ideja. Ali to bi trebalo posmatrati po nominalnoj vrijednosti, kao malo vjerovatno da će donijeti iskorak u kritičnim pitanjima, kao što je prekid vatre u Ukrajini ili obeshrabrivanje Pekinga od saradnje sa Rusijom.

Jaz između kineskih zvaničnih izjava i preduzetih akcija i dalje je ogroman, što pokazuju deklarirana "neutralnost" Pekinga sa jedne strane i izvještaji o pružanju pomoći u oružju Rusiji ili ponavljanje lažnih narativa Kremlja kod kuće o tome da Zapad gura Rusiju u konfrontaciju ili "denacificira Ukrajinu" na drugoj.

Drugo, prošlozimska kriza prirodnog plina u Evropi trebala bi poslužiti kao živi podsjetnik da je odobravanje pristupa autokratijama strateškim tržištima EU pod velom pragmatizma opasno kockanje.

Vjerovanja Evrope o tome šta je, a šta nije moguće bez Kine, uvelike će oblikovati ekonomsku sudbinu bloka.  

Uprkos ponovljenim upozorenjima saveznika, ovaj "ekonomski pragmatizam" eksplodirao je u lice Berlina, kada je ruski Vladimir Putin iskoristio jednostranu zavisnost od prirodnog gasa kao glavni geostrateški instrument protiv Evrope.

 

Danas može izgledati kao da je blok izbjegao metak, ali u stvarnosti, energetska katastrofa bila je sa druge strane hladnijeg zimskog vremena i živahnije kineske potražnje.

Konačno, s obzirom na zavisnost Evrope od Kine u pogledu strateških sirovina, čipova i uvoza neophodnih elemenata za klimatske akcije, uverenja Evrope o tome šta je, a šta nije moguće bez Kine, u velikoj mjeri će oblikovati ekonomsku sudbinu bloka.

 

Jačanje ekonomije uz jačanje sigurnosti je odgovor

 

Ako se lideri bloka, poput holandske ministrice vanjske trgovine i razvoja Liesje Schreinemacher, uvjere da evropska energetska tranzicija nije moguća bez Kine, onda to neće biti.

Kao što je vidljivo iz nedavne prošlosti sa Rusijom, takvo ograničavajuće uokvirivanje pitanja će, bez sumnje, odvratiti blok od davanja prioriteta agresivnim akcijama diverzifikacije – od lanaca nabavke do trgovinskih veza – jedinog puta naprijed koji štiti dugoročne ekonomske interese kontinenta, dok jača sigurnost.

Samo postojanje Evrope i budući prosperitet zavisi od toga, a ekonomski otpornija EU, također, može dovesti do uravnoteženijih odnosa sa Kinom.