Kineske investicije u Evropi se mijenjaju

Posmatrajući Kinu 20 godina kasnije, može se reći da je „go global“ projekat uspio. Prije nego što je većina ljudi shvatila razmjere onoga što se događa, Kina je postala vodeći akter u nekim od najvažnijih i najinovativnijih sektora, kao što su proizvodnja zelene tehnologije i električnih vozila. Ova dva sektora su već ključna i postat će još važnija u budućnosti.

Evropa je odigrala istaknutu ulogu u ekonomskom usponu Pekinga, kao jedne od primarnih destinacija kineskih direktnih stranih investicija. Specifični faktori doveli su do izbora Pekinga za ulaganje u Evropu, kao što je trend deindustrijalizacije koji je kontinent prihvatio u tekućem vijeku i, posebno, mogućnost sticanja i učenja od evropskih svjetski poznatih brendova i tehnologija. Počevši od 2000. godine, kineske SDI u Evropi su doživjele zapanjujući rast, dostigavši svoj vrhunac u 2016. sa 37,3 milijarde eura uloženih samo u toj godini.

Međutim, od 2016. kineska direktna ulaganja u Evropu su imala trend pada koji je još uvijek u toku. Prema nedavnom izvještaju Rhodium Group i MERICS-a, 2022. kineske SDI u Evropi dostigle su najniži nivo u novoj deceniji od 7,9 milijardi eura, potvrđujući negativan trend iz prethodnih godina. To znači da je nivo kineskih stranih direktnih investicija u Evropi danas 83 posto ispod svog vrhunca iz 2016. godine.

Ono čemu svjedočimo u Evropi odražava širi trend koji pogađa Kinu i svijet. Pandemija COVID-19 i eskalacija geopolitičkih tenzija – prije svega, rat u Ukrajini – dramatično su doprinijeli smanjenju toka globalnih prekograničnih investicija. Prema zvaničnoj kineskoj statistici, tokom prošle godine, ukupne nefinansijske izlazne investicije smanjene su za 23 posto. U 2022. godini pao je na najnižu vrijednost od 2014. godine, zabilježivši ukupno 111 milijardi eura. Ovaj isti obrazac pratila je ukupna kineska aktivnost spajanja i preuzimanja (M&A), koja se, također, drastično smanjila.

Ovaj trend je, također, motiviran rastućim širenjem anksioznosti o političkim implikacijama suviše duboke ekonomske integracije sa Kinom. Evropska unija, shodno tome sa Sjedinjenim Američkim Državama, nedavno je prešla na mnogo oprezniji pristup u pogledu Pekinga. Od 2019. godine, EU je označila Kinu kao sistemskog rivala, što je za posljedicu nametnulo strožija pravila provjere ulaganja za kineske kompanije koje ulažu u evropske zemlje.

Prema gore spomenutom izvještaju Rhodium Group i MERICS-a, najmanje 10 od 16 investicionih transakcija koje su 2022. provodili kineski subjekti u sektoru tehnologije i infrastrukture je zaustavljeno, uglavnom zbog prigovora vlasti u Ujedinjenom Kraljevstvu, Njemačkoj, Italiji i Danskoj. U određenim strateškim sektorima, kao što su poluprovodnici, kineska ulaganja se smatraju prijetnjom sigurnosti. Kao posljedica toga, strožije kontrole imaju za cilj smanjenje protoka osjetljivog tehnološkog znanja u Peking. Povećana kontrola evropskih poslova nad poslovima je koherentna sa širim trendom koji dobija zamah među zemljama na zapadnom frontu. Naprimjer, Komitet za strana ulaganja u Sjedinjenim Državama, tijelo zaduženo za provjeru transakcija neameričkih kompanija, nedavno je postalo oštrije sa kineskim prijedlozima za akviziciju u vezi sa tehnološkom imovinom SAD-a.

Zajedno sa promjenjivim stavom prema Kini, postojali su i ključni faktori vezani za kinesko domaće okruženje. Pod vodstvom Xi Jinpinga, od 2016. godine, Kina je postepeno ponovo uvela strožiju kontrolu izlaznih tokova kapitala. Ovo je učinjeno kako bi se ograničio odliv kapitala i valute, primoravajući kineska domaćinstva i preduzeća da reinvestiraju svoj novac u domaću privredu, a ne u strana preduzeća. U isto vrijeme, politika nulte COVID-a koju je Kina provodila gotovo tri godine, od početka 2020. do kraja 2022., također, je doprinijela smanjenju stranih direktnih investicija, ometajući prekogranična putovanja, a time i aktivnosti sklapanja poslova.

Štaviše, intenzivna konkurencija za globalnu imovinu u procvatu M&A kontekstu je vjerovatno stavila kineske kupce u nepovoljniji položaj zbog njihovog ograničenog međunarodnog iskustva i novih regulatornih problema.

 

Manje je više?

 

Ipak, pad nije jedini relevantan aspekt kineskih SDI u Evropi. Također je došlo do duboke promjene u prirodi i cilju ulaganja koja se vrše. Nakon godina brzog rasta, nivoi grinfild investicija Pekinga u Evropi su prestigli M&A transakcije po prvi put u 20 godina, dostigavši 4,5 milijardi eura (57 posto od ukupnog broja). Iza ove značajne promjene stoji dvostrana sila: sa jedne strane, to je potisnuto značajnom ekspanzijom grinfild investicija. S druge strane, Evropa je doživjela radikalan pad kineske M&A aktivnosti: 2016. takvih poslova iznosilo je 45,9 milijardi, dok je 2022. njihova vrijednost pala na samo 7,9 milijardi.

Pomak ka grinfild investicijama potaknut je uglavnom nekoliko velikih projekata, koncentrisanih u automobilskom sektoru. Kineski giganti baterija – uključujući CATL, Envision AESC i SVOLT – investirali su u izgradnju tvornica baterija u Njemačkoj, Mađarskoj, Velikoj Britaniji i Francuskoj, navodi se u izvještaju.

Kinesko vodstvo u energetskom sektoru zelene ekonomije brzo se razvilo posljednjih godina. Naprimjer, što se tiče električnih vozila, Peking je vrhunski proizvođač. U 2022. godini, 6,7 miliona jedinica ili 64 posto globalne proizvodnje novih energetskih vozila dogodilo se u Kini, što je činilo 59 posto od 10,52 miliona globalne prodaje NEV-a. Ipak, najveći dio prodaje dogodio se u Kini. U stvari, kinesko unutrašnje tržište još uvijek čini oko dvije trećine prodaje električnih vozila. Ovdje dolazi ključna uloga Evrope - to je drugo najveće tržište za električne automobile i sve više se zalaže za zelenu tranziciju i dekarbonizaciju cestovnog transporta.

Apetit Evrope za EV baterijama je ogroman, ali isto se ne može reći za njenu proizvodnu sposobnost ovog ključnog inputa. Čak i dok Evropa nudi dobru infrastrukturu za punjenje i izdašne državne subvencije za kupovinu, nedostaju joj velike kompanije za baterije koje bi mogle zadovoljiti potražnju tržišta.

U posljednjoj deceniji, Peking je uložio mnogo napora da unaprijedi svoju poziciju u globalnom lancu vrijednosti i preoblikuje svoj imidž u svijetu, od svjetske tvornice za jeftine i jednostavne proizvode do modernog i tehnološki naprednog aktera, koji prodaje proizvode visoke dodane vrijednosti. Potvrđivanje svoje uloge kao globalnog lidera u sektoru zelene energije i u proizvodnji električnih vozila dio je strategije rebrendiranja Pekinga.

 

U skladu sa tom svrhom, Europa predstavlja savršen kanal za internacionalizaciju kineske visokokvalificirane proizvodnje u sektoru zelene energije. To je sjajno tržište sa plodnim dugoročnim izgledima i, do sada, mnogo otvorenije tržište za kineske investicije u poređenju sa Sjedinjenim Državama. Američki Zakon o smanjenju inflacije (IRA) iz 2022. povezuje porezne olakšice za električna vozila sa baterijama koje ne sadrže komponente koje proizvode subjekti zabrinutosti, kao što je Kina. Ovo je drastično smanjilo ulaganja kineskih EV kompanija u Sjedinjenim Državama.

S obzirom na sve ove uslove, ne bismo trebali biti iznenađeni da vidimo dalje kineske investicije u evropski zeleni sektor. Ipak, geopolitički kontekst čini nepredvidivim hoće li Evropa, kao odgovor na sigurnosne brige, poboljšati još strožiji pregled ulaganja kineskih kompanija.