Je li ruska Jedinica 29155 odgovorna za sabotaže širom Evrope?

Niz potvrđenih ili očitih djela sabotaže i špijunaže koji su se dogodili krajem prošle godine u Zapadnoj Evropi, baca sumnju na Rusiju, tvrde eksperti, dok evropske države pojačano preduzimaju mjere kojima bi odgovorile na to.

Takva djela uslijedila su nakon dva događaja koja su povrijedila ruske interese.

U septembru, eksplozije u Baltičkom  moru van upotrebe su stavile ruski plinovod Sjeverni tok prema Njemačkoj. Kremlj je za sabotažu okrivio Ujedinjeno Kraljevstvo, ali bez dokaza. Ukrajina i Poljska okrivile su, pak, Rusiju, ali također nisu pružile dokaze.

Nakon toga, 7. oktobra je bombardovan most u Kerčkom moreuzu, čime je ugrožena sposobnost Moskve da opskrbi Krim koji je anektirala 2014, u napadu za koji je Rusija okrivila ukrajinsku vojnu obavještajnu službu.

Slučajnost ili ne?

Možda se radi o slučajnosti, ali dan nakon bombaškog napada na most, vozovi širom Njemačke stali su nakon što su sabotirani kablovi koji su omogućavali mašinovođama da komuniciraju.

“Jasno je da je ovo bila ciljana i zlonamjerna akcija”, rekao je ministar saobraćaja Volker Wissing na konferenciji za novinare, ali nije rekao ko bi mogao biti odgovoran za nju.

Dva dana kasnije, danski otok Bornholm utonuo je u mrak nakon što je prekinut podvodni kabl koji ga opskrbljuje električnom energijom iz Švedske.

Na jugu Francuske 19. oktobra istovremeno su prekinuti internetski kablovi na tri lokacije.

Kompanija za sigurnost Zscaler objavila je da su presječeni kablovi koji digitalno povezuju Marseille s Lyonom, Barcelonom i Milanom, te da je to “utjecalo na glavne kablove za povezivanje sa Azijom, Evropom, SAD-om i potencijalno drugim dijelovima svijeta”.

Kompanija Free, koja pruža internetske usluge, objavila je fotografije presječenih podatkovnih kablova unutar svojih ukopanih betonskih kućišta, nazivajući događaj “činom vandalizma”. Francuska je pretrpjela sličan napad u aprilu.

Tokom istog mjeseca, norveške domaće sigurnosne vlasti rekle su da istražuju sumnjive slučajeve preleta dronova u blizini aerodroma i energetske infrastrukture, a u decembru, Litvanija je izvijestila o porastu neovlaštenih letova dronova iznad vojnih lokacija.

“U jednom od vojnih objekata u jednom mjesecu ove godine zabilježeno je više prekršaja nego u cijeloj prošloj godini”, rekli su iz Oružanih snaga.

Jedinica ruskih operativaca

Sumnja za ove aktivnosti pada na jedinicu 29155, ogranak Generalštaba ruskih oružanih snaga koji se sastoji od duboko skrivenih obavještajnih operativaca koji djeluju u inostranstvu.

“Prema svim dostupnim podacima, Jedinica 29155 postoji najmanje od 2009. godine. Sastoji se od malog broja ljudi, vjerojatno oko 200, sa dodatnih 20-40 operativnih oficira”, rekao je Joseph Fitsanakis, profesor obavještajnih i sigurnosnih studija na Univerzitetu Coastal Carolina.

Fitsanakis je za Al Jazeeru rekao da jedinica potiče iz mreža sovjetskih agenata koji su “povremeno imali zadatak razvijati i održavati planove za velike sabotaže iza neprijateljskih linija, koji bi postali operativni tokom konvencionalnog rata između SSSR-a i Zapada. Uključivali su djela sabotaže protiv energetskih mreža, javnih službi, civilnih ili vojnih luka, te telekomunikacijskih sistema.”

Rusi koji su prebjegli ispričali su da je predsjednik Vladimir Putin, i sam bivši agent KGB-a, oživio diverzantske mreže početkom 2000-ih, stvarajući jedinicu 29155.

“S obzirom na njenu misiju i snažnu evidenciju njenih aktivnosti uoči ukrajinskog rata, nema sumnje da je jedinica 29155 danas snažno uključena u ruske hibridne operacije”, rekao je Fitsanakis.

“Nekoliko slučajeva sabotaže usmjerenih na zapadne komunalne i transportne mreže u Poljskoj, Skandinaviji, Francuskoj i Njemačkoj nose obilježja operacija jedinice 29155”, rekao je.

Zapravo, tvrdi, “bilo bi krajnje iznenađujuće da Jedinica 29155 nije bila aktivirana tokom ruske invazije na Krim (2014. godine, kao i uoči posljednjeg rata”.

Incidenti otkrili ranjivost Evrope

Arthur PB Laudrain, istraživač na Univerzitetu Oxford i analitičar u Haškom centru za strateške studije, rekao je za Al Jazeeru da, iako je teško dokazati rusku umiješanost, profesionalnost sabotaže u Francuskoj snažno sugerira umiješanost državnog aktera.

“Za napad u aprilu morali ste doći do nekoliko pristupnih tački duž željezničkih pruga ili autoputeva. Počinitelji su znali šta rade kako bi povećali štetu i rezali su ne samo na određenim tačkama, već su uklanjali i dijelove kabla, što ih čini težim za popravak,” rekao je Laudrain.

Incidenti u Zapadnoj Evropi naglasili su ranjivost ključnih digitalnih komunikacija i energetske infrastrukture na napade te potencijal za ozbiljne ekonomske poremećaje u zemljama koje pomažu Ukrajini u ratnim naporima.

“Moskva se usmjerila na fizičke elemente interneta – od farmi servera do uposlenika kompanija koji donose odluke o sigurnosti podataka i moderiranju sadržaja – kako bi izvršila kontrolu nad internetom kod kuće i u okolnim [regijama] tokom posljednjih nekoliko decenija“, rekao je Justin Sherman, osnivač savjetodavne kompanije Global Cyber Strategies i saradnik Atlantic Councila.

“Međunarodno gledajući, u proteklih nekoliko godina, NATO i druge grupe također su izrazile zabrinutost zbog pojačane ruske vojne aktivnosti u blizini podvodnih kablova”, rekao je za Al Jazeeru.

Prije godinu, načelnik stožera obrane Ujedinjenog Kraljevstva Tony Radakin upozorio je na povećanu aktivnost ruskih podmornica u blizini podatkovnih kablova.

U međuvremenu, Alexander Downer, bivši australski ministar vanjskih poslova, u tekstu za The Spectator u oktobru, rekao je da 95 posto svjetskog internetskog saobraćaja prolazi kroz samo 200 podvodnih optičkih kablovskih sistema.

“Procjenjuje se da postoji samo 10 globalnih čvornih tačaka gdje se ti kablovi spajaju ili izlaze na obalu. Ako želite odsjeći Britaniju od svijeta, ne bi bilo teško sabotirati te tačke ”, napisao je.

Europa je polako počela odgovarati na prijetnje.

Godine 2020. NATO je uspostavio dvije nove komande, u Ulfu u Njemačkoj i Norfolku u Ujedinjenom Kraljevstvu, za praćenje aktivnosti podmornica u Sjevernom i Baltičkom moru.

Hapšenje ruskog para u Švedskoj

Prošlog oktobra, Francuska je objavila da kupuje flotu podvodnih vozila bez posade kako bi bolje zaštitila podvodne kablove.

Dana 22. novembra, švedska policija uhapsila je osumnjičene operativce Jedinice 29155 Elenu Kulkovu i Sergeja Skvortsova u Štokholmu i optužila ih za špijunažu. Ruski par živio je u Švedskoj od 1997. i godinama je bio pod nadzorom.

Bellingcat je otkrio da je registrirana adresa Skvortsova i Kulkove u Moskvi također dom brojnim obavještajnim agentima.

Među njima su bili general Andrej Averjanov, šef Jedinice 29155, i general major Denis Sergejev, agent Jedinice 29155 za kojeg se vjeruje da je organizator trovanja bivšeg špijuna Sergeja Skripala i njegove kćeri u engleskom gradu Salisburyju.

Skvortsov je bio izvršni direktor kompanije u vlasništvu samopriznatog operativca vojne obavještajne službe Vladimira Kulemekova.

U međuvremenu je u Norveškoj premijer Jonas Gahr Store rekao da podiže stanje pripravnosti oružanih snaga.

“U najozbiljnijoj smo situaciji sa sigurnosnom politikom u posljednjih nekoliko decenija…rastuće napetosti znače da smo ranjiviji i na prijetnje i na obavještajne podatke i uticaj. To zahtijeva od svih zemalja NATO-a da budu opreznije”, rekao je u oktobru.

No, neki promatrači su skeptični u pogledu mjere kojom neka zemlja može u potpunosti zaštititi civilnu infrastrukturu.

Mike Myrianthis, veteran grčke naftne industrije, vjeruje da je onaj ko je sabotirao plinovod Sjeverni tok 2 otvorio mnogo problema.

“Sabotaža Sjevernog toka uništila je rusko-njemačke energetske odnose”, rekao je za Al Jazeeru.

“Napadi na infrastrukturu postali su neka vrsta mode i predstavljaju opasan presedan.”