Kako Rusija širi propagandu na Balkanu: Mediji kao glavni alat ruskog uticaja

Rusija je veoma aktivna u svjetskoj propagandnoj kampanji, te se trude da imaju uticaj u svim zemljama koje su im od strateškog značaja.

Kao dio ove kampanje, Rusija širi uticaj među govornicima ruskog jezika na Baltiku, u Ukrajini, ali i drugim državama, posebno na prostoru Zapadnog Balkana kroz tradicionalne i društvene medije. U mnogim su slučajevima usmjereni protiv vlada domaćina i susjednih država, kao i protiv Sjevernoatlantskog saveza (NATO saveza) i Evropske unije, te su upravo to glavne teme medija pod njihovom kontrolom.

U ovom procesu, Rusija koristi razne metode kao što su propaganda, dezinformacije i hakerske operacije kako bi uticala na susjedne i zapadne zemlje. Tako se npr. državna mreža ruske televizije Russia Today (RT), koju finansira država, emitira u inostranstvu na engleskom, arapskom i španskom jeziku. S druge strane, brojni su web portali pod nadzorom države koji šire vijesti na oko 30 jezika.

Rusija također kontroliše svoje tajne informativne aktivnosti, poput cyber ratovanja i velikog broja trolova i botova na društvenim mrežama koji su zaduženi za širenje lažnih vijesti/dezinformacija. U tome idu toliko daleko, da su u Sankt Peterburgu otvorili fabriku trolova.

Ruska propaganda i „žuti prsluci“

Upravo putem web portala, kao najlakšeg i najbržeg načina širenja informacija, Rusija pokušava da kontroliše medijski svijet u brojnim zemljama svijeta. Tako je posebnu pažnju privikla situacija u Francuskoj kada su tkzv. „žuti prsluci“ izašli na proteste protiv aktualne vlasti. Ono što je prošlo ispod radara jeste da su ruski radikali pod zastavama takozvane DNR (The Donetsk People’s Republic) i pod kontrolom ruskog FSB-a i Uprave generalštaba ruske vojske bili na protestima.

Kao što je primijetio šef SBU-a (Sigurnosne službe Ukrajine) Vasyl Hrytsak, „međunarodne granice nisu prepreka ruskoj hibridnoj agresiji. Kremlj koristi prljave metode za uništavanje evropske stabilnosti, koju vidi kao prijetnju.“

Na jednoj od fotografija sa protesta „žutih prsluka“ fotografisani su i Rusi s zastavom formacije DNR. Jedan od njih je Sorlin Fabrice, član tkzv. „međunarodnog“ analitičkog centra „Katechon“, koji djeluje pod kontrolom K. Malofejeva i Fondacije sv. Bazilija Pervozvannyja, na čijem je čelu. Nadzorni odbor „Katechona“ uključuje gurue ruskog „evroazijstva“: S. Glaziev (savjetnik ruskog predsjednika) i O. Dugin (član „Međunarodnog evroazijskog pokreta“).

Ovaj „nezavisni“ analitički centar se povezuje sa brojnim proruskim web portalima kao što su Fort-Russ, moderdiplomacy.eu, FBReporter.org i Orientalreview.org. Svima im je zajedničko to da šire rusku propagandu u zemljama širom svijeta.

Mreža web portala

Jedan od njih, Fort Russ News za sebe kaže da je medijsko krilo nevladine organizacije Centar za sinkretičke studije sa sjedištem u Beogradu. Ističu da su popularni, da dnevno dosežu više od 100.000 čitatelja, te da su 100% nezavisni.

Ipak, brojne analize pokazale su da je i Fort Russ News proruski portal koji širi rusku propagandu na Zapadnom Balkanu s akcentom na negativno etiketiranje Evrope, posebno NATO saveza. Popularna stranica za analizu dezinformacija „EU vs. DiSiNFO“ targetirala je Fort Russ News kao web portal registrovan izvan Rusije i bez očiglednih veza s ruskim državnim ili oligarškim strukturama, ali s otvorenim prokremljovim programom.

SRBski FBReporter je drugi portal koji se spominje, a posmatra se kao proruski te ruski uticaj širi na Zapadnom Balkanu. Posebno je ažuran bio tokom protesta i državnog udara u Crnoj Gori kada je očigledno stao na stranu stranaka koje su bile protiv Evrope i NATO puta Crne Gore.

Tako je Nezavisna medijska mreža Zapadni Balkan istražila kako je Dragana Trifković, direktorica Centra za geostrateške studije iz Moskve, „zadužena za pronalaženje ruskih analitičara čije propagande stavove zastupa – uglavnom protiv NATO, ali obilato i Crne Gore“. Trifković zatim tekstove plasira na zvaničnom sajtu DSS, koje zatim prenose patriotsko-ruski mediji Rusija danas i Sputnjik, kao i sajtovi Srbin.info i FBReporter.

Još jedan od proruskih portala je svakako i Oriental Review. Njega je također „EU vs. DiSiNFO“ označio kao portal registrovan u Rusiji, s više ili manje skrivenim vezama s Kremljem ili drugim ruskim strukturama. Njihovi sadržaji su neskriveno pruruski, te ih uglavnom preuzimaju sa oficijelnih ruskih državnih medija kao što su već spomenuti RT i Sputnik.

Geopolitika.news – novi ruski propagandni alat?

Još jedna stvar je svima njima zajednička, a to je da se preko urednika ili novinara, ali i kroz sam sadržaj, mogu povezati sa web portalom koji je sve više popularan na Zapadnom Balkanu, a to je geopolika.news. Na njihovj stranici se kao glavni urednik navodi Zoran Meter, bivši tkzv. „analitičar“ za ruske proputinovske novine, dok se kao jedna od novinarki spominje i njegova supruga Irina Meter.

Meter je kroz svoja javna pojavljivanja kao „nezavisnog analitičara“ slao sliku čovjeka koji u svakoj prilici zastupa ruske interese, pa ne čudi stoga da je kao dobar poznavaoc Rusije i (ne)prilika na Zapadnom Balkanu, dobio zadatak da vodi jedan portal čiji su glavni fokus vijesti iz poltike regiona, ali i svijeta. Kroz većinu njihovih tekstova stičete utisak da zastupaju interese Moskve, a u negativnom svjetlu predstavljaju Evropu, SAD i NATO.

Posebno je značajno jedno ime koje se pojavljuje na stranici geopolitka.news označeno kao saradnik. U pitanju je „Sophie Mangal“. Ispod njenog imena obajvljena je i kratka biografija, gdje ju je geopolitika.news predstavila na sljedeći način:

„Američka „freelance“ novinarka, suradnica istraživačkog portala OrientalReview.org. i članica Inside Syria Media Center. Mangal živi u SAD-u, u Sjevernoj Karolini, gdje je i završila novinarstvo i medijske studije na University of North Carolina. U fokusu njenog interesa je izbjeglička kriza u Europi, kao i komparativna analiza Sirijskog sukoba i krize na Balkanu.“

Velikom analizom, novinari čuvenog Washington Posta otkrili su da ruska vojna obavještajna služba GRU stvara lažne profile na društvenim mrežama, te da se neki od njih čak profilišu i distribuišu kao novinari.

Analizom su otkrili široku mrežu aktivnosti GRU-a, a posebnu pažnju privukla im je „slobodna novinarka“ Alice Donovan (poznata i kao Sophie Mangal).

Analizom njenih tekstova i aktivnosti na društvenim mrežama, utvrđeno je kako je Moskva „stvorila lažne osobe za širenje dezinformacija na društvenim mrežama kako bi potpomogla svoju širu vojnu kampanju“. Mangal je objavila stotine članaka na društvenim mrežama, iako u suštini ona ne postoji, a ipak geopolika.news je koristi kao saradnicu na pisanju vijesti.

Također, Global Research objavio je imena sedam autora koje je Facebook označio lažnim internetskim osobama koje je stvorio GRU, a to su: Sophie Mangal, Anna Jaunger, Milko Pejović, Adomas Abromaitis, Mariam al-Hijab, Said al-Khalaki i Mehmet Ersoy. Utvrđeno je da je ovih sedam GRU osoba odgovorno za 108 članaka koji su objavljeni samo na Global Researchu.

Demokratija ne funkcioniše bez povjerenja – u institucije, medije i građane. Ruske firme dezinformacija pronašle su na društvenim mrežama plodno polje za uništavanje tog povjerenja, te se ne libe da iskoriste sav potencijal kako bi zavarali ljude i prikazali svijet onakvim kakvim ga oni vide. Brine to što se sve veći broj takvih proruskih medija, kao što je i geopolika.news, pojavio na području Zapadnog Balkana.

Ipak, primjetno je i da Rusi koriste iste trikove, koji se već godinama ne mijenjaju. Isti su ostali i njihovi glavni ciljevi: prikazati Evropsku uniju i NATO kao negativne pojave, a sve kako bi Rusi na čelu sa Vladimirom Putinom preuzeli potpunu kontrolu nad Zapadom.