Rat u Ukrajini je poziv na buđenje Evrope za oživljavanje proširenja

Evropska unija mora iskoristiti ovaj trenutak izuzetne krize da radikalno preispita svoju politiku susjedstva i pokrene svoj stagnirajući proces proširenja.
Evropa se 24. februara probudila u novoj stvarnosti. Tok ruskog rata protiv Ukrajine i propaganda Kremlja pokazuju razmjere ovog napada na slobodni svijet.
Invazija predsednika Vladimira Putina na Ukrajinu je prekretnica u evropskoj istoriji. U prvim sedmicama rata Zapad i Evropska unija pokazali su neočekivanu odlučnost i jedinstvo. Međutim, kako sedmice i mjeseci rata prolaze, jedinstvo Zapada će biti sve više na kušnji. Najnovije debate o zaustavljanju uvoza ruskih energenata i posljedicama toga samo su početak.
Koliko god se nadamo da će ljudska stradanja Ukrajinaca završiti što je prije moguće, moramo prihvatiti da je proces razgradnje evropskog poslijeratnog poretka tek počeo.
Rat mijenja naš kontinent i poziva Evropsku uniju, njene države članice i partnerske zemlje da sagledaju širu sliku, prilagode se novoj stvarnosti i prestroje.
Jedna tema koja se vratila na vrh dnevnog reda EU je proširenje, koje je već neko vrijeme u tehnokratskom, ali i političkom zastoju.
Zahtjevi Ukrajine, Moldavije i Gruzije za članstvo u EU dokazuju da geopolitika proširenja dobija na značaju. Ukrajina se zalaže za jasnu evropsku perspektivu, sa pravom tvrdeći da su upravo oni ti koji brane evropske vrijednosti u svojoj borbi protiv ruske invazije.
Zemlje Zapadnog Balkana, koje su se predugo zadržale u čekaonici EU, dio su ove geopolitičke jednačine.
Nedemokratske velike sile poput Kine ili Rusije miješaju se u region i izazivaju EU i Zapad.
Srbijanski predsjednik Aleksandar Vučić i dalje manevrira između pritiska Zapada da se pridruži sankcijama Rusiji, navodnih simpatija velikog dijela srpskog stanovništva prema Putinu i njegove preferencije za kineski državni model.
Igranje vatrom proruskog lidera bosanskih Srba Milorada Dodika u entitetu Republika Srpska u Bosni i Hercegivini koji je pretežno naseljen srpskim stanovništvom postalo je trajna prijetnja stabilnosti zemlje.
Nije dobar trenutak za političke mjesečare. Umjesto toga, vrijeme je da se da prioritet projektu evropskih integracija i da se radikalno preispita evropska politika susjedstva i stagnirajući proces proširenja EU.
Traže se: novo susjedstvo i politika proširenja

Ljudi na Zapadnom Balkanu godinama čekaju napredak u evropskim integracijama. Politički zastoj u mnogim zemljama regiona je u međuvremenu doveo do jačanja autoritarnih tendencija. Blokiranje pregovora o pristupanju EU sa Sjevernom Makedonijom i Albanijom narušilo je povjerenje njihovog stanovništva u EU. Najnovija istraživanja javnog mnjenja u Srbiji pokazuju da  prvi put od početka procesa pristupanja, većina Srba više nije za članstvo u EU.
Zastoj na obje strane predstavlja veliki rizik za političku stabilnost. Zbog toga je potrebna vjerodostojnija perspektiva pristupanja EU – prevazilaženje mentalne blokade u pojedinim pojedinačnim državama članicama i okončanje nacionalističkih ucjena – poput bugarske, u slučaju Sjeverne Makedonije.
Srpsko prihvatanje ruskih narativa mora biti osuđeno, zajedno sa tekućim pokušajima podrivanja teritorijalnog integriteta Bosne i Hercegovine.
EU uči da politički koristi svoju značajnu ekonomsku moć, a ove lekcije bi trebale poslužiti za novi i usmjeren politički stav prema Zapadnom Balkanu, koji ima za cilj odvraćanje od destabilizirajućeg razvoja u regionu.
Sljedeći samit Zapadnog Balkana bio bi dobra prilika za to. Davno je očekivana šansa da se konačno započnu pregovori o pristupanju EU sa Sjevernom Makedonijom i Albanijom i ukinu vize za Kosovo.

Pokažite hrabrost

Potreban je kredibilan signal posvećenosti iz Brisela – buđenje iz tehnokratske rigidnosti koja je karakterizirala proširenje EU i politiku susjedstva. EU treba jasnu viziju o tome šta se može postići procesom proširenja.
Svako dalje udaljavanje Zapadnog Balkana od Evrope bilo bi više nego kontraproduktivno za region i cijeli kontinent. Zajednička geopolitička „evropeizacija“ zemalja Zapadnog Balkana, zajedno sa Ukrajinom, Moldavijom i Gruzijom, mora postati prioritet EU.
Također moramo prestati odlagati većinu političkih nagrada do samog kraja procesa i umjesto toga omogućiti integraciju korak po korak u politiku EU.
To ne znači ukidanje uslovljavanja, već uvođenje većeg broja poticaja, uz povećanje pritiska za reforme. Integracija u EU se neće dogoditi preko noći i svim zemljama će trebati vrijeme dok njihov integracijski put ne dostigne konačni cilj punopravnog članstva.
Dok bi članstvo u evropskoj konfederaciji, kako je nedavno predložio Francuz Emmanuel Macron, moglo biti brzo ponuđeno i materijalizirano u dubljoj saradnji sa EU, perspektiva stvarnog članstva u EU na kraju puta treba biti sačuvana – ako i kada zemlje odluče da i ispunjavaju kriterije.

Na putu ka članstvu, neophodni su opipljivi rezultati kako bi se poboljšali životi ljudi i promovirala politička hrabrost za poduzimanje ispravnih koraka koji vode ka daljoj integraciji u jedinstveno evropsko tržište i učešće u odabranim programima i strukturnim fondovima EU.
Danas EU uči na brz način da bliski trgovinski odnosi ne istiskuju automatski neliberalne despote. Ekonomska moć mora postati političko oruđe, a politička vizija zasnovana na vrijednostima mora se odlučnije promovirati.
Na početku rata u bivšoj Jugoslaviji 1990-ih ljudi su vjerovali da je došao “sat Evrope”. U stvari, nije.
U svjetlu najozbiljnije prijetnje miru u Evropi od Drugog svjetskog rata, evropski „sat“ sada konačno treba stići. Trenutni zamah za nezavisnu, demokratsku i geopolitičku uniju koja svoje susjede dočekuje raširenih ruku ne smije se propustiti.