Povratak ruskih špijuna u Evropu
Kritična infrastruktura je ključna meta ruskog prikupljanja obavještajnih podataka, a prioritet je praćenje „proizvodnje i isporuke zapadnog oružja Ukrajini“.
Rusija se pokušava oporaviti od prošlogodišnjeg koordiniranog masovnog protjerivanja ruskih obavještajnih službenika koji su pod diplomatskom krinkom djelovali u Evropi. A sada ima sve više dokaza da ruska Vanjska obavještajna služba (SVR) i njena Vojna obavještajna agencija (GRU) agresivno pokušavaju obnoviti svoje mreže špijunaže - posebno sa naglaskom na vojnu pomoć koja ide Ukrajini.
U onome što je Ken McCallum, šef britanske sigurnosne službe MI5, nazvao "najznačajnijim strateškim udarom" Moskvi u novijoj historiji obavještajnih službi, više od 400 takozvanih nedeklariranih obavještajnih službenika je protjerano iz Evrope od invazije na Ukrajinu, uključujući protjerivanja iz Francuske, Belgije i Njemačke, dramatično smanjujući domet i sposobnost Kremlja da špijunira u Evropi.
Finska sigurnosno-obavještajna služba (SUPO) saopćila je da su protjerivanja ruskih obavještajnih službenika i odbijanje vize za njihove zamjene značajno oslabili obavještajne operacije Moskve u nordijskom regionu.
"Ruska obavještajna stanica u Finskoj prošle godine se smanjila na otprilike polovinu svoje nekadašnje veličine", rekao je direktor SUPO-a Antti Pelttari. "Dok Rusija još uvijek nastoji smjestiti obavještajne službenike pod diplomatskom zaštitom, morat će pronaći načine da nadoknadi nedostatak ljudskih obavještajnih podataka, kao što je usvajanje drugih oblika tajnih operacija u inozemstvu", dodao je Pelttari.
Evropske obavještajne agencije ne miruju na lovorikama. Oni razumiju da ruski šefovi špijuna pokušavaju pronaći načine da nadoknade ogroman gubitak operativaca sa sjedištem u ambasadama koji su, između ostalog, imali zadatak da “uočavaju talente” - lokalno stanovništvo radi regrutacije, vođenje krtica i druge “ljudske imovine” i logistički pomažu operacijama „aktivnih mjera“, poput trovanja Sergeja Skripalja i njegove kćeri 2018. u Ujedinjenom Kraljevstvu.
U intervjuu za POLITICO, Darius Jauniškis, direktor litvanskog Odjela državne sigurnosti, rekao je da “ruske obavještajne službe nastoje da obnove ili stvore nove mogućnosti za svoje obavještajne aktivnosti u Evropi” i da istražuju “druge metode prikupljanja obavještajnih podataka: cyber, netradicionalno pokriće, online operacije.”
Prema Jauniškisu, kritična infrastruktura Evrope je ključna meta za prikupljanje ruskih obavještajnih podataka — prioritet je praćenje „proizvodnje zapadnog oružja i snabdijevanje Ukrajine“, a Rusija je radila regrutaciju gdje i kada je mogla.
„Državljanima Litvanije se prilazi i regrutuje dok putuju u Rusiju ili Bjelorusiju“, rekao je Jauniškis.
Litvanske sigurnosne agencije napomenule su u ovogodišnjoj Nacionalnoj procjeni prijetnje da su bjeloruske obavještajne službe, također, ciljale na bjelorusku dijasporu pa čak i bjeloruske opozicione organizacije, kako bi pokušale regrutirati, nadgledati i ometati njihove aktivnosti. Ali Jauniškis je rekao da nisu sami.
“Posjedujemo informacije da su ruske obavještajne službe zainteresirane za bjeloruske opozicione organizacije i njihove članove”, kaže Jauniškis.
Jauniškisove primjedbe uslijedile su samo nekoliko sedmica nakon što je Poljska objavila da su agenti kontraobavještajne službe razbili špijunski lanac koji je radio za ruske obavještajne službe, koji je skrivao kamere na važnim željezničkim rutama kako bi nadgledao zapadne isporuke oružja i municije namijenjene Ukrajini.
Ministar nacionalne odbrane Mariusz Błaszczak sugerirao je da je grupa ušla iz susjedne Bjelorusije i, prema lokalnim izvještajima, među uhapšenima su i bjeloruski državljani. I što je još više zabrinjavajuće, poljski ministar unutrašnjih poslova Mariusz Kamiński rekao je na konferenciji za novinare da se osumnjičeni, koji su bili stacionirani u blizini vojnog aerodroma Rzeszów-Jasionka, pripremaju za „sabotažne akcije koje imaju za cilj paraliziranje isporuke opreme, oružja i pomoći Ukrajini. ”
Ova prijetnja sabotažom i napadima očito je na umu i Jauniškisu.
"Ruska vojna obavještajna služba redovno prikuplja taktičke i operativne obavještajne informacije o vojnoj i civilnoj strateškoj infrastrukturi u Litvaniji i susjedstvu Rusije: od vojnih jedinica do energetske infrastrukture", rekao je. “Ukrajina je dobar primjer kako se takva taktička obavještajna informacija može koristiti za gađanje civilne infrastrukture.”
Zaista, evropske obavještajne službe sumnjaju da “ruske ruke” stoje iza niza čudnih slučajeva sabotaže prošle godine - uključujući presječene uzemljene kablove u sjevernoj Njemačkoj, koje koriste provodnici vlakova za komunikaciju, i prekinute podmorske kablove koji opskrbljuju električnom energijom jedno dansko ostrvo. I Norveška i Litvanija su prijavile da su neovlašteni dronovi letjeli u blizini aerodroma i energetske infrastrukture. A neki šefovi evropskih obavještajnih službi i dalje su jako zabrinuti zbog toga što Rusija aktivira takozvane uspavane agente ili „ilegalne“, špijune skrivene u ciljanim zemljama, obučene da se stapaju sa pričama za prikrivanje i lažnim identitetima, živeći naizgled bezazlenim „normalnim“ životima.
Od invazije Ukrajine, Bugarska, Slovačka, Albanija, Holandija, Njemačka, Švedska i Norveška uhapsile su ruske agente i krtice koji rade za GRU ili SVR.
Prošle godine su dva Rusa i Ukrajinac uhapšeni dok su pokušavali ući u albanski vojni kompleks kako bi ga fotografisali. Takođe 2022. bugarski tužioci su otkrili detalje istrage o generalu rezervnog vojnog sastava koji radi u sektoru odbrane, a koji je prosleđivao poverljive obaveštajne podatke Rusiji od 2016.
Slovačka kontraobavještajna služba uhapsila je rezervnog pukovnika Pavela Buczyka i prošle godine, navodeći da je Rusiji davao informacije o slovačkim i ukrajinskim odbrambenim snagama - za informacije mu je plaćeno najmanje 46.000 eura.
Buczyk je bio dio grupe koju je vodio GRU od četiri čovjeka, a koji je uključivao i Bohuša Garbara — pisca za prorusku web stranicu, kojeg je tadašnji ruski vojni ataše regrutirao 2021. godine, a njihove sastanke u parkovima snimili su slovački kontrašpijunažni oficiri. Među Garbarovim zadacima bio je traženje pojedinaca koji su naklonjeni Rusiji i pomoć u oblikovanju mreže agenata uticaja.
U međuvremenu, u septembru je sud u Mađarskoj osudio u odsustvu bivšeg poslanika Evropske unije Belu Kovača, člana desničarske partije Jobik koji je sada u egzilu u Moskvi, na pet godina zatvora zbog špijuniranja u korist Rusije.
Međutim, susjedne zemlje EU vide Mađarsku kao slabu kariku u kolektivnim kontrašpijunažnim naporima uprkos ovom slučaju, budući da je prisustvo Međunarodne investicijske banke pod kontrolom Rusije u Budimpešti bilo žarište sporova otkako je premijer Viktor Orban pristao da se tamo preseli u 2019.
Banku, koja se sada bori za finansijski opstanak, vodi Nikolaj Kosov, čiji su roditelji u sovjetskoj eri pričali o karijeri u KGB-u. Mađarski opozicioni političari i bivši obavještajni zvaničnici, kao i zapadni sigurnosni zvaničnici, su izrazili zabrinutost zbog toga što se Banka koristi kao logistička baza za ruske špijunske aktivnosti – ipak, ona i dalje uživa diplomatski imunitet, kao i njeno osoblje i konsultanti, koji su imaju šengenske vize i imaju slobodu kretanja unutar EU.
Sve u svemu, ova serija hapšenja širom Evrope svakako je svjedočanstvo o odlučnosti Rusije da prikupi što više informacija o odbrambenim objektima i vojnim planovima NATO-a te da uđe u trag i kultivira potencijalne regrute, uključujući one koji sami možda ne rukuju osjetljivim materijalom, ali imaju pristup pojedincima i organizacijama koje to rade.
Dok se ruski špijuni pokušavaju oporaviti u Evropi, to je i način provjere budnosti zapadnih sigurnosnih službi.
Samo sada ne smiju spustiti gard.