MAPIRANJE KINESKOG USPONA NA ZAPADNOM BALKANU

Kina gradi svoj uticaj na Zapadnom Balkanu kroz projekte fokusirane na sve, od energetike i infrastrukture do kulture, obrazovanja i medija. Ako Evropska unija želi postići svoje geopolitičke ciljeve u regionu, morat će razumjeti prirodu nadmetanja sa Pekingom u svim ovim oblastima.
Pojava Kine kao sile na Zapadnom Balkanu tokom protekle decenije među najznačajnijim je geopolitičkim dešavanjima u Evropi. Kao element snažnih napora Pekinga na internacionalizaciji, kako bi proširio svoj globalni uticaj, najmnogoljudnija zemlja na svijetu radi na poboljšanju svoje pozicije u nekoliko ključnih sektora, poput energetike i infrastrukture. Štaviše, u posljednjih nekoliko godina svjedoci smo kako ekspanzije, tako i širenja aktivnosti koje nadilaze ekonomiju i interakciju sa državnim institucijama. Sada postoji veći angažman Kine u kulturi, akademskoj zajednici, obrazovanju, medijima pa čak i u nizu političkih stranaka i lokalnih vlasti. Kina, također, razvija širi krug zainteresovanih partnera u zemljama regiona, kako bi pojačala uticaj koji tamo ima. Čak širi trajni geopolitički ćorsokak na Zapadnom Balkanu – najznačajniji primjer zaustavljenog procesa pridruživanja EU i razvojnog jaza sa ostatkom Evrope – podrazumijeva kontinuirane pokušaje mnogih vanjskih, nezapadnih aktera da se pozicioniraju i uklope u regiju kako bi ostvarili svoje dugoročne ciljeve. To uključuje jače pozicioniranje i uticaj Pekinga u ključnim sektorima, kao što su energetika i infrastruktura, kao i šire pozicioniranje u društvu i politici.
Ukupni razvojni izgledi zemalja u regionu i dalje trpe zbog geopolitičke neizvjesnosti, nepotpunog pristupa evropskom tržištu, uporne emigracije, nedovoljnih ulaganja i lošeg upravljanja. Ovaj status quo stvara prilike za zemlje poput Kine da uđu u kritične sektore. Štaviše, politika Pekinga - pozajmljivanja novca uz nekoliko eksplicitnih uslova stvara „dužničku zamku“. Crna Gora se trenutno nalazi u takvoj zamci, sa odnosom duga prema BDP-u od skoro 100 posto, a više od polovine novca duguje Kini. Ovi rizici su dodatno pogoršani korupcijom i autokratskim i netransparentnim upravljanjem. Kina sarađuje sa državama Zapadnog Balkana na bilateralnoj osnovi, ali i kroz okvir „16 plus 1“, koji okuplja zemlje iz centralne i istočne Evrope u zajedničkoj interakciji sa Pekingom. Diplomatski, Kina preferira interakciju na elitnom, državnom institucionalnom nivou, ali se sve više fokusira na nedržavne, lokalne strukture i strukture civilnog društva u različitim državama u regionu. Važno je da su rastuće prisustvo Kine u regionu i sve veća geopolitička konkurencija naveli Zapad da odgovori sve većom podrškom širenju EU i NATO-a, podrškom infrastrukturnim projektima i naporima da se produbi saradnja sa državama Zapadnog Balkana, u oblastima kao što su kritična infrastruktura i bezbednost.
Pojava Kine na regionalnoj mapi iznenadila je mnoge političare, dok su drugi radije odbacili važnost trenda zbog nedostatka pouzdanih i dostupnih podataka i informacija. U međuvremenu, porast interesovanja za ovo pitanje od strane državnih i međunarodnih zvaničnih institucija, akademske zajednice, istraživačkih centara i privatnih kompanija, ilustruje rastuću potrebu za strukturiranijim, sistematičnijim i dugoročnijim naporima da se prikupi, uporedi i analizira ulazak I napredovanje Pekinga u regionu. Projekat mapiranja je početak u pokušaju da se  pruže takvi podaci i informacije.
Rat u Ukrajini ima potencijal da uvede novu političku dinamiku u region zapadnog Balkana. Veće države EU, poput Njemačke, već pozivaju na ubrzanu integraciju tog dijela Evrope u prostor EU i NATO-a i ovi politički glasovi će se vjerovatno umnožiti u narednim sedmicama i mjesecima. Postoji jasna mogućnost veće koordinacije između Rusije i Kine u regionu, što dodatno podiže geopolitičke uloge. Štaviše, politika neutralnosti poput srbijanske, može postati neodrživa, kako se globalni sistem dijeli na dva velika politička i ekonomska bloka.
Projekat mapiranja pruža kratke preglede odnosa Kine sa šest zemalja zapadnog Balkana: Albanijom, Bosnom i Hercegovinom, Kosovom, Crnom Gorom, Sjevernom Makedonijom i Srbijom. Nudi komplementarnu mješavinu kvantitativnih i kvalitativnih pristupa. Prikupljanje i upoređivanje podataka o Kini predstavlja izazov iz različitih razloga, što znači da neki aspekti odnosa pojedinih zemalja sa Kinom još uvijek zahtijevaju daljnja istraživanja. Kasnija razrada projekta će dodati i ažurirati početni sadržaj. ECFR je zahvalan na podršci i doprinosu organizacija i pojedinačnih stručnjaka koji su pomogli u kreiranju ove vježbe mapiranja ovih zemalja.