Kako je Putinov rat uništio ruski poslovni model

 

Ruski državni energetski giganti Gazprom i Rosnjeft imali su vrlo obećavajući početak 2022. Nova koaliciona vlada njemačkog kancelara Olafa Scholza najavila je izgradnju nekoliko novih plinskih elektrana, kako bi nadoknadila postupno gašenje nuklearnih i elektrana na ugalj. Dva najveća izvora doprinosa za ruski državni budžet trebala su ostvariti dodatnu korist.

Gazprom je trebao nadgledati ogromnu ekspanziju isporuka prirodnog gasa u Njemačku, već najveće izvozno tržište kompanije, koje preuzima četvrtinu cjelokupnog ruskog izvoza plina iz plinovoda. Upravo završeni gasovod Sjeverni tok 2 i dalje je imao šansu da bude certificiran, uprkos žestokom protivljenju Sjedinjenih Američkih Država i nekih njemačkih saveznika u Evropskoj uniji.

Rosnjeft je zauzvrat trebao preuzeti gotovo potpuno vlasništvo nad ključnom njemačkom rafinerijom nafte. Postrojenje u Schwedtu, Brandenburg, snabdijeva naftnim derivatima glavni grad Berlin, novi aerodrom koji se brzo širi i velike dijelove istočne Njemačke. Ovi poslovi su čekali konačno odobrenje, ali nije bilo značajnijih prepreka za njihovo ostvarenje.

 

Gazprom - nemačke operacije Rosnjefta u ruševinama

 

Godina se, međutim, završava tako što su Gaspromove isporuke gasa u Nemačku potpuno obustavljene, a Berlin nacionalizira podružnicu Gazprom Germania zajedno sa skladištima prirodnog gasa kompanije. I konačno, projekat Sjeverni tok 2 je sahranjen — sve to kao rezultat ruske invazije na Ukrajinu.

Njemačka je od početka invazije Rusije na Ukrajinu počela nabavljati alternativne zalihe plina kako bi smanjila svoju ovisnost o ruskoj energiji. Dva terminala za tečni prirodni gas (LNG) već su počela sa radom, a do slijedeće zime bit će ih najmanje šest.

Rosnjeft je izgubio kontrolu nad rafinerijom Schwedt, koja je sada pod nadzorom njemačke države i koja se suočava sa vjerovatnom eksproprijacijom. Rafinerija

Za samo 10 mjeseci, Gasprom i Rosnjeftove operacije u Nemačkoj pretvorile su se u prašinu. Gubitak unosnog njemačkog tržišta je, možda, posljednji ekser u lijes ruskog ekonomskog modela usmjerenog na Evropu.

 

Ruska trgovina bila je usmjerena ka Evropi

 

Rusija je odavno prepoznala da se većina njenog ključnog izvoza — sirove nafte, naftnih derivata, prirodnog gasa, kamenog uglja i metala — uglavnom prodaje u Evropi, posebno u Evropskoj uniji.

Zauzvrat, Evropa je osigurala mašine i opremu za modernizaciju ruske ekonomije, dok su Rusi uživali u evropskoj luksuznoj robi.

Odluka o prioritetnom statusu Evrope nije bila zasnovana samo na geografskoj blizini. Istorijske i kulturne veze su, također, imale odlučujuću ulogu. Od vladavine cara Petra I početkom 18. vijeka, Rusija je sebe vidjela kao sastavni deo Evrope i smatrala je evropske zemlje svojim omiljenim trgovinskim partnerima.

Gotovo svi ruski izvozno orijentirani gasovodi, naftovodi, željezničke pruge, autoputevi i vazdušne veze bili su usmjereni ka Evropi. Modernizacija terminala za naftu, ugalj i kontejnere u lukama na Baltiku, Barentsovom i Crnom moru, također, je ovisila o nastavku trgovine s Evropom.

Evropske zemlje postale su najveći strani investitori u Rusiju, donoseći kapital, tehnologiju i znanje. To je, između ostalog, koristilo sektorima nafte i gasa, proizvodnji električne energije, proizvodnji automobile, hrani i maloprodaji. Američke multinacionalne kompanije su, također, intenzivno investirale u Rusiju, ali SAD nikada nisu bile tako kritično izvozno tržište za Moskvu kao Evropa.

 

Gubitak tržišta EU ostavlja duboke posljedice

 

Kako dolazi 2023., odnosi Rusije i Evrope su u ruševinama. Pokrenuvši rat usred Evrope, ruski predsednik Vladimir Putin naglo je prekinuo poslovni model čiju je izgradnju lično pomogao.

Brojne evropske kompanije su u potpunosti napustile Rusiju, dok su druge barem obustavile svoja ulaganja. Djelovali su zbog sankcija EU i SAD, kako bi zaštitili imidž svog brenda, jer su se uslovi poslovanja u Rusiji pogoršali ili jednostavno zbog gađenja prema ratu.

Najveća žrtva je, međutim, gubitak glavnog izvoznog tržišta Rusije. Najbolniji udarac zadao je embargo EU na isporuke nafte iz Rusije morskim putem. Nakon što je stupio na snagu 5. decembra, uticaj se neće u potpunosti osjetiti mjesecima. Brisel je u augustu eliminirao rusku industriju uglja sa evropskog tržišta. Donedavno su zemlje EU kupovale oko polovinu ruskog izvoza uglja. Očekuje se da će u februaru gornja granica cijena ruskih naftnih derivata uzrokovati dodatne gubitke.

U međuvremenu, Gazprom je više patio od Kremlja nego od Evrope, nakon što je Putin insistirao da se ruski gas plaća u rubljama. U ljeto, isporuke putem plinovoda Sjeverni tok 1 kompanije u Njemačku su bile ozbiljno smanjene, prije nego što su potpuno obustavljene u augustu, ostavljajući Evropu s izgledima da će tokom zime doći do nestašice grijanja.

Dvije njemačke kompanije sada planiraju tužiti Gazprom zbog kršenja ugovora zbog velikih količina nestalog gasa. Svako kašnjenje u namirivanju očekivane milijarde štete sigurno će biti još jedna barijera, osim političkih, vraćanju ruskog gasa iz gasovoda u Njemačku u jednom trenutku.

 

Rusiji nedostaje vremena, novca i kvalificiranih radnika

 

Rusko tržište gasa će zaroniti u duboku krizu kao rezultat gubitka evropskih isporuka. Iako Moskva može preusmjeriti svoj izvoz nafte i uglja u Aziju, svi plinovodi zemlje usmjereni su na zapad i ne mogu se jednostavno preusmjeriti na istok.

Kremlj može reći da će graditi nove cjevovode do Azije, ali Rusiji nedostaju vrijeme, novac i kvalificirani radnici. Moskva brzo troši svoje finansijske rezerve za finansiranje rata, dok su mnogi mladi, sposobni muškarci ili na liniji fronta ili mrtvi.

Ubuduće, Moskva će se boriti da ubrza alternativu svom evropskom poslovnom modelu, ostavljajući sve više i više Rusa u nevolji.